طاق شیرین و فرهاد ایلام

این بار با کارناوال به سمت ایلام می‌رویم تا با طاق شیرین و فرهاد آشنا شویم. جاذبه ای کمتر شناخته شده که محلی‌ها روایت‌های جالبی درباره آن دارند. اگر می‌خواهید بدانید طاق شیرین و فرهاد کجاست، عکس های طاق شیرین و فرهاد را ببینید و با این دیدنی تاریخی بیشتر آشنا شوید، در این سفر همراهمان باشید.

چرا طاق شیرین و فرهاد ایلام؟

• در میان اهالی ساکن روستا، این طاق روایت‌گر عشق فرهاد به شیرین است و یکی از مهمترین جاذبه های گردشگری استان ایلام محسوب می‌شود.
• یکی از چندین مکان تاریخی در شهر ایلام است که افسانه‌های متفاوتی درباره آن بازگو می‌شود.
•  مهمترین اثر شهرستان ایوان، از قطب‌های توریستی استان ایلام است.
• دسترسی آسانی دارد و فضای اطراف آن بستری برای استراحت و لذت بردن از این مکان تاریخی است.

طاق شیرین و فرهاد | نماد دلباختگی فرهاد

داستان دلدادگی فرهاد به شیرین همانند لیلی و مجنون، از آن دست داستان‌هایی است که نسل‌به‌نسل نقل شده و وفاداری و عشقی جاودانه را روایت می‌کند. فرهاد را با کندن بیستون برای اثبات علاقه‌اش به شیرین به یاد می‌آوریم اما در اینجا طاقی است که اهالی روستا آن را نمادی دیگر برای این عشق می‌دانند. به ایلام می‌رویم، 40 کیلومتری غرب شهر ایوان، در مسیر جاده آسفالته به سمت سومار، در اینجا طاقی به چشم می‌خورد که قدمتش به دوران ساسانیان باز‌ می‌گردد. طاق شیرین و فرهاد در منطقه زیبا و کوهستانی کوشک قرار دارد که بر اساس افسانه‌های محلی، این طاق را فرهاد در مدت نیم روز برای استراحت شیرین ساخته است.

معماری و طراحی خاص این بنا موجب شده که آب به داخل آن نفوذ نکند. سازه فوق در زیر خروارها خاک مدفون شده بود که در سال 1379 آن را از زیر خاک بیرون آوردند. نظرهای مختلفی درباره کاربرد این طاق وجود دارد؛ تعدادی از باستان‌شناسان این بنا را نیایشگاهی برای پرستش مهر- میترا در زمان اشکانیان می‌دانند، اما بیشتر آن‌ها معتقدند اینجا محلی برای نگهبانی از مسیر راه ابریشم بوده است. متاسفانه در کنار جاده تابلویی برای این اثر وجود ندارد. حال در ادامه مسیر همراه ما باشید تا این سازه تاریخی را بیشتر بشناسیم.

ثبت ملی: طاق شیرین و فرهاد در سال 1381 با شماره 7969 به ثبت ملی رسیده است.

تاریخچه طاق شیرین و فرهاد

طاق شیرین و فرهاد بنایی به یادگار مانده از دوران ساسانیان است و مصالح ساخت آن را سنگ‌های حجیم تراش خورده تشکیل می‌دهد که بدون ملات و رج‌به‌رج بر روی هم قرار گرفته‌اند. این سازه طاقی سنگی است که نخستین بار طی برنامه‌ای پژوهشی – مرمتی در سال 1379 از زير خاک بيرون آمد. 

معماری و ساخت طاق شیرین و فرهاد

این ساختمان سازه‌ای مربعی با اتاقکی نیمه زیر‌زمینی است و  به همین علت به آن طاق می‌گویند. اساس این بنا از طاقی سنگی با پلانی مربع شکل تشکیل شده که ارتفاع آن از کف طاق دو متر و 20 سانتی‌متر، طول آن سه متر و 20 سانتی‌متر و عرض آن دو متر و 90 سانتی‌متر است.

دیوار‌ها و طاق گهواره‌ای، تنها با ۱۷۵ قطعه سنگ ‌تراش خورده احداث شده و نکته جالب توجه در آن این است که سنگ‌های به‌کاررفته در هر رج، در ارتفاع یکسان و در یک خط تراش خورده‌اند و با طول‌های متفاوت بدون ملات، زبانه یا چفت‌وبند بر روی هم قرار دارند. بزرگ‌ترین قطعه سنگ به‌کاررفته در این بنا، در سردر با ابعاد ۷۲ × ۵۵ ×۱۳۲ سانتی‌متر و کوچک‌ترین آن به ابعاد ۲۶ × ۲۴ سانتی‌متر در دیواره بنا به‌کار رفته، دیوار‌های بنا در سه جهت شمال، جنوب و غرب محصور در برش تپه است، بخش تراش‌خورده سنگ‌ها در نمای داخلی و بخش نتراشیده در برش دیواره قرار گرفته‌اند.

بخش طاق

طاق آهنگ یا گهواره‌ای خاص دوران تاریخی ساسانیان است. سازندگان بنا پس از احداث دیوارها، با یک حرکت دقیق و محاسبه شده هندسی و معماری در ارتفاع ۱۱۰ سانتی‌متر خیز طاق را شروع کرده، و پوشش بنا را با قرار دادن سنگ‌های تراش خورده به‌شکل عمود در کنار هم بصورت طاق گهواره‌ای یا آهنگ در ارتفاع دو متر و 20 سانتی‌متر به‌وجود آورده‌اند. بنای طاق در فضای داخلی کاملاً یکنواخت، ساده و بدون هرگونه تزیینی است. سطح داخلی کفی ندارد و تنها بخش نعل درگاهی با پوششی از سنگ‌های تخت لاشه‌ای، از جنس صخره‌های بالادست بنا پوشیده شده است. براساس شواهد موجود، احتمالا کف بنا را، چون نعل درگاهی از سنگ‌ ساخته بودند اما کف کنونی بنا شن و خاک به‌صورت فشرده و کوبیده است. ورودی بنا در بخش جنوب‌شرقی قرار دارد که با پوشش بدون دور (تخت) ساخته شده، بخش بیرونی بنا شامل سقف پلکانی و دو طرف درگاه دارای منظر بیرونی است. 

بخش پشت بام

آنچه که شیوه معماری طاق شیرین را منحصربه‌فرد کرده، طراحی پشت‌بام طاق به شکل مسطح و یکنواخت بجای فرم هلالی است. پشت‌بام پلکانی بنا پیش از خاک‌برداری، در زیر لایه‌هایی از خاک و شن مدفون بود. پس از خاک‌برداری و پاک‌سازی این قسمت، بخشی کوچک، ولی در عین حال با اهمیت شامل سه قطعه سنگ در دو ردیف (سنگ‌های رج اول و دوم پشت‌بام) به‌دست آمد. 

امکانات و اقامت

امکانات

این مجموعه در کنار جاده قرار گرفته و امکانات رفاهی در اطراف آن وجود ندارد می‌توانید مایحتاج ضروری (آب، خوراکی و دیگر لوازم) را از روستاها و یا شهرهای اطراف تهیه کنید.

اقامت

برای اقامت می‌توانید در شهرهای اطراف ساکن شوید و یا در اطراف مجموعه کمپ برپا کنید اما تا قبل از غروب آفتاب بازدید خود را به اتمام برسانید و پیش از تاریک شدن هوا به سمت مقصد راه بیفتید.

ایوان | 30.6 کیلومتر

ایلام | 69.4 کیلومتر

دغدغه

متاسفانه آنچه در دیواره‌های این بنا به‌چشم می‌خورد تنها نشاندهنده آن است که ما تمدن 2500 ساله نداریم بلکه 2500 سال پیش متمدن بودیم و رفتارمان نیز متمدانه بود. نوشتن یادگاری بر روی آثار باستانی معضلی است که در اکثر بناهای تاریخی با آن مواجه هستیم و متاسفانه تا خود فرد تصمیم به حفظ میراث باستانی‌اش نگیرد، با حرف و تذکر نمی‌توان او را متقاعد کرد و راهی از پیش برد. این خود ما هستیم که باید به ارزش این آثار پی ببریم و در حفظ آن کوشا باشیم.

سخن آخر

افسانه‌ها همیشه بخش جذابی از تاریخ را تشکیل می‌دهند و برخی از آنها چنان شیرین و جذاب‌اند که دوست داریم باورشان کنیم. طاق شیرین و فرهاد هم بخشی از این افسانه‌های کهن است. اینجا خواه استراحتگاهی برای شیرین باشد که فرهاد آن را ساخته یا محلی در مسیر جاده ابریشم فرقی ندارد باز هم در نوع خود جذاب است. شما از سفر خود به این سازه تاریخی چه تجربه‌ای داشتید؟ کدامیک را پذیرفتید؟ نظر باستان‌شناسان یا افسانه‌های نقل شده را؟