تکیه بیگلربیگی کرمانشاه

تکیه بیگلربیگی کرمانشاه یکی از دیدنی‌های تاریخی ایران است که قدمتش به دوره قاجار باز می‌گردد. در این مطلب نگاهی به تاریخچه و بخش‌های مختلف این بنا داریم تا بیشتر آن را بشناسید. در آخر به شما آدرس تکیه بیگلربیگی را می‌دهیم و می‌گوییم چگونه می‌توانید به این جاذبه برسید. ساعت کاری تکیه بیگلربیگی و هزینه بازدید از آن اطلاعات دیگری هستند که در اختیارتان می‌گذاریم. همراه ما باشید.

چرا تکیه بیگلربیگی؟

• یکی از آثار دیدنی دوره قاجار است.
• آینه کاری‌های چشمگیر و بی‌نظیری دارد.
• نخستین موزه پارینه‌سنگی خاورمیانه با عنوان موزه پارینه‌سنگی زاگرس و موزه خط و کتابت در این تکیه برپا شده‌اند.
• شربت خانه‌ای در این تکیه وجود دارد که می‌توانید لحظاتی سرشار از آرامش و حس نوستالژی را در آن تجربه کنید.

آشنایی با تکیه بیگلربیگی

تکیه بیگلربیگی بنایی قاجاری در بافت تاریخی کرمانشاه و محله فیض آباد است که قدمتش به دوران قاجار باز می‌گردد و ترکیبی از معماری دوره زندیه و قاجاری را به نمایش میگذارد. این اثر با تلاشهای عبدالله‌خان ملقب به بیگلربیگی ساخته شد و به همین دلیل به این نام خوانده میشود. آنچه که این بنا را از دیگر بناهای هم‌دوره و مشابهش، متمایز میسازد، آینه کاریهایی است که نظیرش را در کمتر جایی می‌توان دید. به جز ارزش تاریخی، معماری و هنری بنا، وجود موزه پارینه‌سنگی زاگرس، نخستین موزه پارینه‌سنگی خاورمیانه، و موزه خط و کتابت بر اهمیت این اثر میافزاید و بازدید از آن را در سفر به کرمانشاه اجتناب‌ناپذیر می‌کند.

تاریخچه تکیه بیگلربیگی

در سال 1309 هجری قمری بود که مرحوم عبدالله‌خان فراش‌باشی ملقب به بیگلربیگی، از مقامات با نفوذ کرمانشاه در دوره‌ قاجار، ساخت تکیه‌ای را در کرمانشاه آغاز کرد. ساخت این تکیه 6 سال بعد یعنی 1315 هجری قمری به پایان رسید و به تکیه بیگلربیگی شهرت یافت. بنای تکیه ساده بود تا اینکه در سال ۱۳۲۶ هجری قمری، گچ‌بری‌ها و آینه‌کاری‌های دیدنی زینت‌بخش آن شدند و چهره‌ای متفاوت به این سازه دادند. اینجا برای مدت‌ها میزبان مراسم مذهبی بود و محل دارالحکومه عبدلله‌خان و نیز محل زندگی برادران و پسرهای وی نیز به شمار می‌آمد.

در گذشته مساحت تکیه بیگلربیگی به 4000 مترمربع می‌رسید. در چپ و راست درب ورودی فضاهای متعددی وجود داشت؛ از بنای سمت چپ یا مهمانخانه برای مهمانان غریبه استفاده میشد و فضاهای سمت راست مخصوص احشام و دام بودند. امروزه به دلیل واگذاری قسمت‌هایی همچون مهمانخانه و محل چراگاه‌ و ... این بنا 2000 مترمربع وسعت دارد.

این تکیه در تاریخ ۱۹ آذر ۱۳۷۵  با شماره ۱۷۹۷ در فهرست آثار ملی به ثبت رسید و میراث فرهنگی پس از خرید ملک در سال ۱۳۸۰، مرمتهایی را در سال‌های ۱۳۸۱ و ۱۳۸۲ انجام داد. در سال ۱۳۸۳ موزه‌ خط و کتابت در این مجموعه برپا شد و در سال ۱۳۸۷ در ضلع جنوبی، موزه پارینه‌سنگی زاگرس آغاز به کار کرد.

بخش های مختلف تکیه بیگلربیگی

ورودی، هشتی، دالان

تکیه بیگلربیگی سه ورودی دارد که ورودی اصلی آن در جنوب شرقی بنا واقع شده است. سردر این ورودی مقرنس‌های گچی و گچ‌بری‌های برجسته همراه با نقش دو پرنده و نشان شیر و خورشید دارد و و در دو طرف آن دو ردیف طاق نما دیده میشود. طاق نمای پایین دارای تزیینات گچی شبیه به سردر است؛ اما داخل طاق نماهای بالایی را، نقوش گچی از شخصیت‌های دوره قاجار زینت داده‌اند. 

با عبور از ورودی به هشتی وارد میشویم که در دیوارههای آن طاقچه‌هایی ساخته شده و سقف آن مزین به رسمی بندیهای آجری است. در ضلع شمالی هشتی به یک درگاه چوبی برمیخوریم که ارتباط تکیه با خانههای وابسته به آن را میسر میکند. پس از هشتی دالانی نسبتا طولانی وجود دارد که دارای تزیینات معقلی است و به حیاط اصلی میرسد.

در ضلع جنوبی این دالان، دو درگاه چوبی به چشم میخورد که راه دسترسی به خانه‌های جبهه جنوبی تکیه هستند و در ضلع شمالی نیز ورودی دیگری وجود دارد که دسترسی به فضاهای مسکونی ضلع شمالی تکیه را ممکن میسازد. ورودی دیگری هم در جبهه جنوب غربی تعبیه شده است.

حیاط تکیه

پس از دالان، حیاط بزرگی وجود دارد که پایین‌تر از کف خیابان ساخته شده است و در میان آن حوض بزرگی دیده می‌شود. برای محافظت دیوارهای حیاط در برابر رطوبت و باران، پوششی سنگی از کف زمین تا میانه‌های دیوار وجود دارد که ازاره خوانده می‌شود و در برخی قسمت‌ها از جمله روی پایه با پلاک‌های سنگی دارای نقوش هندسی و گیاهی، تزیین شده است. در ماه محرم، جمعیت انبوه عزاداران حسینی در این حیاط گرد هم می‌آیند.

اطراف حیاط با فضاهای متعددی احاطه شده است؛ گفته می‌شود بخش شمال شرقی و جنوبی، مسکونی بوده‌اند و چنگک‌های باقی‌مانده در ایوان غربی نشان می‌دهند که در فصل زمستان برای عزاداران در این حیاط، چادر برپا می‌شده است. در بخش جنوبی، چهار فضا به چشم می‌خورد که سه فضا دارای ارسی است. این فضاها یک متر بالاتر از کف حیاط هستد و از طریق پلکان سنگی داخل حیاط می‌توان به آنها دسترسی پیدا کرد. در بخش شرقی فضاهایی دو طبقه شکل گرفته‌اند و اطراف پنجره‌های آن تزیینات آجرکاری به چشم می‌خورد. در یکی از اتاق‌های طبقه بالایی این بخش، دو ستون گچی بسیار زیبا دیده می‌شود که پایه‌ آنها مربع‌شکل، ساقه آنها دارای شیارهای پیچی و سرستون‌شان از نوع سرستون‌های بیزانسی با نقوش گل و گیاه است.

در ضلع شمال شرقی هم آشپزخانه‌ای وجود دارد که برای تهیه غذا در ایام محرم از آن استفاده می‌کردند. 

اتاق‌ های تکیه

این تکیه، 24 اتاق دارد که کف آنها یک متر بالاتر از کف حیاط است و دسترسی به آنها از طریق پلکانهای داخل حیاط ممکن میشود. در هر اتاق، 16 تاقچه به صورت دو طبقه ایجاد شدهاند که از طبقه دوم برای نگهداری وسایل مهم تر بهره میبردند. ارتفاع فضاهای طبقه‌ دوم به 1.5 متر میرسد و کاربری انباری داشتهاند. پلکان مارپیچی در اتاق جنوب شرقی وجود دارد که دسترسی به این انبارها را میسر میکند.

حسینیه | مهم ترین بخش تکیه

در قسمت غربی به مهم‌ترین بخش تکیه می‌رسیم؛ ساختمانی دو طبقه به نام گنبد‌خانه‌ حسینیه که با نام حسینیه شناخته می‌شود. در هر طبقه از این ساختمان 6 اتاق وجود دارد و سقف گنبدی آن نمایی خاصی به سازه بخشیده است. نمای بیرونی گنبد حسینیه به صورت شیروانی است و فضای داخلی آن آینه‌کاری چشم‌گیر و باشکوهی دارد. آینه‌کاری این فضا در سال ۱۳۲۶ توسط استاد محمدعلی تهرانی صورت گرفته است و در کنار آینه‌کاری ها ستون‌های گچی، طرح‌های هندسی، نقوش گیاهی و قندیل‌های شمع‌سوز، زیبایی این فضا را دوچندان کرده‌اند. در جای‌جای آینه‌کاری‌ها، عکس‌هایی از بانی ساخت بنا و بزرگان کرمانشاه در اواخر دوره قاجار دیده می‌شود. قابی در این بخش وجود دارد که حاوی کتیبه‌ای به نام هنرمند آینه‌کار است:«عمل مشهدی مصطفی بنای کرمانشاهی ۱۳۲۶ ه.ق»

ایوان نسبتا بزرگی در این قسمت وجود دراد که از طریق سه پله‌ سنگی به حیاط مرتبط می‌شود و یک در بزرگ چوبی با ارسی زیبا برای ورود به فضای اصلی حسینیه دارد. دو ستون چوبی و دو ستون‌نما در این بخش ساخته شده است که پوششی از گچ دارند و دارای سرستون‌های بیزانسی با نقش گل و گیاه هستند. سقف ایوان مزین به هنر منبت‌کاری است و تزیینات هنرمندانه‌ای دارد. 

در فضای حسینیه به پنجره‌هایی با طاق هلالی بر می‌خوریم که عبارات «لا اله الا الله محمد رسول الله» و «علی ولی الله» با آینه‌کاری در اطراف آنها نقش بسته است. در ضلع جنوبی حسینیه، ارسی زیبایی با شیشه‌های الوان دیده می‌شود که به حیاط کوچک‌تری راه دارد و از طریق آن حیاط می‌توان به حمام بیگلربیگی وارد شد. فضای ضلع جنوبی حسینیه جایی برای اقامت بانوان به هنگام مراسم عزاداری بوده و برای نگهداری وسایل و لوازم مراسم عزاداری نیز از آن استفاده می‌کردند. 

در گذشته ،شاه‌نشین بزرگی در ضلع غربی حسینیه وجود داشته که به علت تعریض خیابان مدرس ویران شده است.

نمای بیرونی حسینیه و ایوان آن

نمای داخلی حسینیه

شاه نشین

در بخش شمالی سازه‌ای دو طبقه دیده می‌شود که در طبقه اول آن بخش شاه‌نشین ساخته شده است و در اطراف آن فضاهای متعددی شکل گرفته‌اند. فضای شاه‌نشین مشرف به حیاط است و ارسی چوبی زیبایی دارد که در دو طرف آن ستون‌نماهای گچی خودنمایی می کنند. بدنه یا ساقه ستون‌نما دارای تزیینات قاشقی (شیارهای کم عمق) است و سرستون‌ها به شکل سرستون‌های بیزانس با نقوشی از گل و گیاه تزیین شده‌اند. داخل شاه‌نشین تزیینات گچ‌بری دارد و با طرح‌های هندسی، نقوش گیاهی، قاب‌بندی‌ها، نقش عقاب و ستون‌های گچی زینت یافته است. یک قاب گچی در بخش بالایی شاه‌نشین خودنمایی می‌کند که در آن عبارت «یا اباعبدالله الحسین» و تاریخ ۱۲۶۲ که زمان تکمیل گچ‌بری‌های تکیه بوده، نقش بسته است. 

احتمالا اتاق شاه‌نشین جایی برای پذیرایی و ملاقات افراد با بیگلربیگی بوده و از اتاق‌های اطراف و طبقه بالایی آن برای استراحت استفاده می‌کرده‌اند.

 زیرزمین | شربت‌ خانه بیگلربیگی

سازه بخش شمالی یک زیرزمین نیز دارد که حوضخانه، محل استراحت تابستانی و تعدادی اتاق را در خود جای داده است. پنجره‌های زیرزمین به صورت مشبک یا زنبوری هستند و کارکردی شبیه به بادگیرها دارند. حوضخانه و استراحتگاه تابستانی سقفی از تیرهای چوبی و تخته‌کوبی دارند و اتاق‌ها دارای طاق‌های آجری هستند و سقف‌شان گچ‌بری‌های زیبایی دارد. در حدفاصل حوضخانه و استراحتگاه دو ستون زیبای چوبی وجود دارد که به شیوه مقرنس تزیین شده‌اند. 

در این زیرزمین یک شربتخانه ایجاد شده که می‌توانید نوشیدنی‌های سرد و گرم را در آن میل کنید.

موزه های تکیه بیگلربیگی

موزه خط و کتابت

این موزه در سال ۱۳۸۳ افتتاح شد و اسناد و مدارک و مستندات تاریخی و نسخ خطی در آن به نمایش درآمد. 

موزه پارینه سنگی زاگرس | نخستین موزه پارینه‌سنگی خاورمیانه

این موزه در سال ۱۳۸۶ توسط فریدون بیگلری و مرادی بیستونی در مجموعه برپا شد. موزه پارینه سنگی زاگرس، موزه‌ای تخصصی در زمینه پیش از تاریخ است و عنوان نخستین موزه پارینه‌سنگی خاورمیانه را دارد. در این موزه از ابزارآلات سنگی و استخوان‌های انسان از دوره‌های پارینه سنگی در ایران و کشورهای دیگر نگهداری می‌شود.

امکانات تکیه بیگلربیگی

• سرویس بهداشتی
• شربت‌خانه
• راهنما

ویدیویی کوتاه و دیدنی از تکیه بیگلربیگی کرمانشاه

سخن آخر

تا به حال نام این اثر تاریخی را شنیده بودید؟ درباره آن چه می‌دانستید؟

اگر تا به حال به بازدید از این جاذبه رفته اید، به ما از حال و هوای آن بگویید. آیا بازدید از تکیه بیگلربیگی را پیشنهاد می‌کنید؟

به نظر شما چرا این جاذبه آن چنان که باید شناخته‌شده نیست؟ در مورد حفظ و نگهداری این اثر چه نظری دارید؟

منتظر دیدگاه‌های شما خوبان هستیم...

شما می‌توانید با عضویت در سایت کارناوال، تصاویر و نوشته‌های‌تان را در مورد سفر با دیگر دوستان به اشتراک بگذارید و آنها را در لحظات شیرین گشت و گذارتان شریک کنید:

ورود به صفحه کارناوالی شـــــــــــــو