معرفی شهر بندرترکمن | دانستنی های پیش از سفر

در این مطلب به معرفی شهر بندر ترکمن می‌پردازیم. اطلاعاتی در مورد تاریخچه این شهر به شما می‌دهیم و در مورد آب و هوای بندرترکمن هم نکاتی را مطرح می‌کنیم. اگر بندر ترکمن مقصد بعدی سفر شماست خواندن این مطلب را از دست ندهید.

چرا سفر به بندر ترکمن ؟

• یکی از مهم‌ترین و مشهورترین جزیره‌های ایران، جزیره آشوراده در این شهر قرار دارد که مکان مناسبی برای پرنده‌نگری و دیدن گونه‌های اندمیک ایرانی و حتی اسب‌های ترکمنی به حساب می‌آید.
• بهترین خاویار دنیا و ایران از این منطقه تامین می‌شود.
• در شهر بندر ترکمن می‌توانید تجربه سوارکاری با اسب‌های ترکمنی را داشته باشید.
• بازارچه‌های ساحلی بندرترکمن مکان مناسبی برای خرید ارزان پوشاک و سایر اقلام هستند.

اطلاعات کلی درباره شهر بندرترکمن

جغرافیا: بندر ترکمن همان‌طور که از نامش پیداست، شهری بندریست که در 40 کیلومتری شهر گرگان در استان گلستان قرار دارد. این شهر از سمت غرب به دریای خزر و جزیره آشوراده و از سمت شرق به گرگان می‌رسد.

جمعیت: 79,978 نفر مطابق با آخرین سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ 

دین و مذهب:  حدود 80 درصد مردم این شهر، مسلمان سنی مذهب (حنفی) هستند. مهم‌ترین اعیاد مردم این منطقه عید فطر و قربان است و مردم این دیار همیشه این دو عید را به بهترین شکل ممکن جشن می‌گیرند. 

نژاد: جمعیت قالب این منطقه را اقوام ترکمن تشکیل می‌دهند؛ اما جمعیت کوچکی از طبری‌ها، قزاق‌ها، ترک‌های آذربایجانی و سیستانی‌ها نیز در این منطقه زندگی می‌کنند.

زبان: به طور کل زبان ترکمن‌های ایران، ترکمنی بوده و متعلق به خانواده زبان (اورال- آلتایی) یا همان تاغلی است. به جز ترکمنی زبان‌های دیگری مثل مازنی، سیستانی و فارسی گرگانی نیز در این محدوده رایج است.

اقتصاد: جالب است بدانید که در گذشته سیستم شهرسازی برای بندرترکمن به گونه‌ای صورت گرفت که درآمد و کسب و کار مردم بر پایه فعالیت‌های راه‌آهن و بندری باشد. با گذر زمان و به وجود آمدن تغییرات اقلیمی مانند بالا آمدن آب دریا، این بندر ویژگی تجاری خود را از دست داد و امروزه تنها از طریق تولید قالی، گلیم، فروش خاویار درجه یک و تولیدات کشاورزی و فروش اجناس در بازارچه‌های مرزی درآمد کسب می‌کند.

برای آشنایی بیشتر با این سوغات وارد صفحه سوغات و صنایع دستی استان گلستان شوید.

غذاهای محلی بندر ترکمن

چکدرمه: این غذا شباهت زیادی به استامبولی پلو دارد و مخصوص بندر ترکمن و آق‌قلاست. این غذای لذیذ در حالت سنتی درون دیگ مخصوصی به نام «قازان» پخته می‌شود. گوشت، برنج، پیاز، رب گوجه‌فرنگی، روغن، نمک و فلفل مواد اولیه این غذا هستند و گاهی به جای گوشت از ماهی در آن استفاده می‌کنند. این پلو به همراه دوغ و سبزی خوردن سرو می‌شود.

نخود پلو با کشمش: برنج، نخود، کشمش، رب انار ترش، مرغ یا گوشت، پیاز و نمک و فلفل و ادویه مواد اولیه این غذا هستند.

ته‌چین: در این خطه از کشورمان ته‌چین در انواع مختلفی از جمله بادمجان ته‌چين،گوشت ته‌چين، لوبيا ته‌چين و ... طبخ می‌شود که هر یک عطر و طعمی متفاوت دارند.

بورک: این غذا شباهت زیادی به پیراشکی دارد و مواد داخل آن با انواع گوشت، بادمجان، سبزیجات و ... پر می‌شود و معمولا مردم این خطه این خوراک خوشمزه را در ماه مبارک رمضان درست می‌کنند.

برای آشنایی بیشتر با غذاهای استان گلستان وارد صفحه غذاهای سنتی گلستان شوید.

نکات جالب درباره بندر ترکمن

•  بندر ترکمن به عنوان اولین شهری شناخته می‌شود که قطار سراسری در آن سوت آغاز حرکت را زد و از آن روز بیش از 100 سال می‌گذرد.
• این شهر، اولین شهر ایران است که به طور کامل توسط معماران اروپایی طراحی شده و سیستم خیابان‌کشی و چیدمان مناطق مسکونی آن به صورت شطرنجی صورت گرفته ست. 

فرهنگ و هنر دیار ترکمن ها

پوشش ترکمن ها

یکی از زیباترین پوشاک محلی کشور متعلق به ترکمن‌های ایران است که البته گستره فرهنگی بزرگی مانند کشورهای ترکمنستان و حتی ترکمن‌های افغانستان را در برمی‌گیرد. پوشش مردان و زنان ترکمن هرکدام حرف جداگانه‌ای برای گفتن دارند. در پوشش مردان از جزییاتی مانند انواع پاپوش‌ها مثل چکه، چاریق، دولاق، انواع کلاه مانند تلپک، بوروک و انواع پوشاک تن مانند کوئینک، چاتال، یاپینجا و ... استفاده می‌شود.

در لباس زنان ترکمن نیز اصلی‌ترین و بارز‌ترین پوشاک، روسری‌های زیبای ترکمنی است که در طرح‌ها و رنگ‌های مختلف دوخته می‌شود و جز جدایی ناپذیر پوشش آن‌ها محسوب می‌شود. در کنار روسری ترکمنی پوشاکی مثل چاروود (نوعی بالاپوش سوزن‌دوزی شده)، بوقو، چکمن و انواع زیورآلات ترکمنی بخش‌هایی از لباس زنان ترکمن به حساب می‌آیند. خوب است بدانید که زنان ترکمن هنوز هم این روسری‌های زیبا را به سر می‌کنند و معمولا با بالاپوش‌های رنگی و گل‌دار در شهر تردد می‌کنند و همین امر برای گردشگران و بازدیدکنندگان بسیار جذاب و البته ارزشمند است. حتی جالب است بدانید که زنان ترکمن اغلب در سفر به سایر شهرها هم پوشش سنتی خود را حفظ می‌کنند و به فرهنگ خود حسابی پایبندند.

موسیقی ترکمنی

موسیقی ترکمنی فرهنگی ناملموس و مشترک بین منطقه جغرافیایی ترکمن صحراست. این موسیقی غنی را می‌توان در کشور عزیزمان ایران و کشورهای همسایه یعنی ترکمنستان و افغانستان نیز شنید. موسیقی ترکمنی از چهار مقام (1) اصلی به نام‌های تشنید، قرق‌لر، مخمّس و نوایی تشکیل شده که به طور مشترک بین مناطق شمال شرقی ایران (محدوده‌های خراسان شمالی و گلستان) رواج دارد. اصلی‌ترین ساز در این موسیقی تامدیر یا همان دوتار کوچک است و در این نوع موسیقی ساز کوبه‌ای دیده نمی‌شود. به طور کل می‌توان گفت که موسیقی ترکمنی از طبیعت و فرهنگ الهام می‌گیرد و وقتی نواخته می‌شود می‌توان به راحتی در آن صدای کوچ ایل‌ها، صدای آب، باد، باران، شانه قالی، چرخ نخ‌ریسی و ... را شنید.

قالی ترکمن

قالی ترکمن از ویژگی‌های مهمی مثل سادگی برخوردار است چرا که بیشتر براساس نیاز مردم بافته می‌شود؛ اما در میان آنها می‌توان قالی‌هایی را یافت که طرح و نقش بیشتری دارند و به تعبیری مجلل هستند. این قالی بر خلاف سایر قالی‌های ایرانی مثل فرش تبریز، کرمان، کاشان یا قم از محدودیت رنگ برخوردار است و بیشتر از رنگ‌های تیره‌ای مثل سیاه، زیتونی، قرمز تیره، طوسی، سرمه‌ای و ... برای بافت آن استفاده می‌کنند. قالی‌های ترکمنی معمولا اندازه‌ای بین 1 تا 12 متر دارند و بافندگان پس از بافت هر رج برای فشرده کردن آن از روش جالبی استفاده می‌کنند. 

پاورقی

1: مقام یا پرده اصطلاحی در موسیقی است که نشان‌گر مجموعه‌ای از نغمه‌هاست که با فاصله‌های مشخص و از پیش تعیین شده در یک سبک از موسیقی سازمان یافته‌اند. مانند مقام‌های ترکی، عربی و ...

جاذبه های گردشگری بندر ترکمن

جزیره آشوراده: آشوراده تنها جزیره ایرانی دریاچه کاسپین است و یکی از منابع مهم تولید خاویار خالص در ایران به شمار می‌رود. این جزیره زیبا از غرب به شبه جزیره میانکاله و از شرق به شهرستان بندرترکمن در استان گلستان منتهی می‌شود. برای رسیدن به آشوراده باید از قایق‌های موتوری استفاده کنید که در بندرترکمن آماده خدمات‌رسانی هستند. 

تالاب گمیشان: این تالاب به شکل یک نواری خیلی باریک در 24 کیلومتری بندرترکمن واقع شده است و یکی از ذخیره‌گاه‌های ژنتیکی مهم ایران به حساب می‌آید. ویژگی‌های اقلیمی خاص این تالاب آن را به مکانی محبوب برای پرندگان مهاجران و البته علاقه‌مندان به پرنده‌نگری و عکاسان پرنده تبدیل کرده است.

اسکله تفریحی بندر ترکمن: در این اسکله تفریحی شما می‌توانید تفریحاتی مانند قایق‌سواری، تماشای غروب زیبای آفتاب و گشت در بازارچه‌های سنتی اطراف را تجربه کنید.

بازارچه ساحلی بندر ترکمن: این بازارچه ساحلی دقیقا کنار ساحل جزیره آشوراده قرار گرفته است و شما می‌توانید انواع پوشاک، خوراکی و صنایع دستی را با قیمت مناسب در آن پیدا کنید.

دوشنبه بازار بندر ترکمن: در این بازار مردم بندر ترکمن محصولات خود به ویژه صنایع‌دستی نظیر روسری ترکمن، فرش و ... را با قیمت‌های مناسب برای فروش می‌گذارند.

روستای قره قاشلی: بی شک همه ما با شنیدن نام ترکمن‌ها به یاد نژاد اسب‌های این منطقه نیز می‌افتیم؛ اسب‌هایی زیبا که نظیر آنها در دنیا وجود ندارد. یکی از جذاب‌ترین روستاهای بندر ترکمن که مرکز مهمی برای پرورش اسب محسوب می‌شود روستای قره قاشلی است که هر ساله مسابقات اسب‌سواری نیز برگزار می‌کند و علاقه‌مندان را از جاهای مختلف برای بازدید به سمت خود می‌کشاند.

مجموعه های اسب دوانی بندر ترکمن: همان‌طور که می‌دانید اسب‌های ترکمن بسیار مشهور هستند و مردمانش نیز علاقه زیادی به اسب و سوارکاری دارند. می‌توانید در مجموعه‌های سوارکاری بندر ترکمن اسب‌های مسابقه‌ای را تماشا کنید یا تجربه سوارکاری داشته باشید.

حمل و نقل درون شهری

برای تردد داخل شهر می‌توانید از اتوبوس، تاکسی و آژانس استفاده کنید.

آب و هوای بندرترکمن در فصول مختلف

بهار و تابستان: با شروع فصل بهار بارندگی در این منطقه آغاز می‌شود و ماه‌های آغازین بهار مثل فرودین بارندگی بسیار زیاد خواهد بود. اگر می‌خواهید به گرمای غیر قابل تحمل برخورد نکنید سرسبزی و زیبایی منطقه را هم در بهار ببینید حتما تا پایان اردیبهشت از این منطقه بازدید کنید چرا که خردادماه و سپس شروع تابستان هوا به شدت گرم خواهد شد و این افزایش دما اواسط تابستان به اوج خود می‌رسد و در شهریورماه کمی دمای هوا کاهش پیدا می‌کند.

پاییز و زمستان: با شروع پاییز هوا تعدیل شده و کم‌کم خنک می‌شود؛ اما خبری از طبیعت سرسبز و زیبای منطقه نیست. البته اگر تنها وقت ممکن برای بازدید از این منطقه را در پاییز دارید فرصتش را از دست ندهید. در فصل زمستان نیز هوا خیلی سرد نمی‌شود؛ اما گاهی بارش‌های برف و باران منطقه را به شدت سرد می‌کند.

تاریخچه بندر ترکمن

اگر بخواهیم به طور دقیق به تاریخ بنا شدن شهر بندرترکمن اشاره کنیم باید به دوره پهلوی اول بازگردیم، زمانی که رضاشاه پهلوی تصمیم گرفت تا راه آهن سراسری ایران را تاسیس کند. حوالی سال‌های 1306 بود که شهر شدن بندرترکمن پایه‌ریزی شد و در سال 1309 نیز شهرداری آن را تاسیس کردند. همچنین گفته می‌شود که از دلایل اصلی تاسیس این شهر، بالا آمدن سطح آب میانکاله و کاهش عمق آب بندر گز بوده است. زمانی که این شهر بنا شد آن را بندرشاه می‌خوانند، بندرشاه سه اسکله بزرگ برای تجارت دریایی داشت که اکنون تنها بازمانده‌هایی از آنها قابل مشاهده است. پس از احداث بندر ترکمن در 22 تیر سال 1308 اولین کشتی تجاری در این بندر پهلو گرفت و بارهای خود را به زمین گذاشت و از آن زمان به بعد بندرترکمن به عنوان یکی از مهم‌ترین شهرهای بندری و تجاری آن زمان مورد توجه قرار گرفت. در آن دوران ساکنان شهر تنها کارکنان فنی راه‌آهن، موسسات دولتی و گمرکی بودند که اغلب از آذربایجان شرقی و اردبیل به این مکان مهاجرت کرده بودند. توسعه اولیه شهر بیشتر محدود به تاسیسات راه‌آهن، کلبه‌ها و دکه‌های فروش اقلام بود که با نظم مشخصی کنار هم قرار گفته بودند؛ اما وقتی رضاشاه وارد شهر شد دستور داد تا این دکه‌ها کامل تخریب شود و از مهندسان آلمانی که در آن زمان در ایران بودند خواست تا طراحی شهر را به صورت شطرنجی انجام داده و به شهر نظم ببخشند.

شهریور سال 1320 زمانی که جنگ جهانی دوم آغاز شد، نیروهای روس وارد ایران شده و در بندر ترکمن استقرار یافتند. بر اساس قراردادی که بین کشورهای متفق و ایران به امضا رسید کشورهای مذکور می‌توانستند از تمام جاده‌ها و وسایل حمل‌ونقل ارتباطی ایران بهره کامل ببرند. پس از گذشت سال‌های متمادی بندرترکمن به خاطر موقعیت خوب تجاری و اقتصادی که داشت، روند صعوی پیشرفت را طی می‌کرد. برای مثال در اوایل دهه 30 خورشیدی سیستم کشاورزی شهر از حالت سنتی به مکانیزه تغییر شکل داد و چند کارخانه تولیدی به شهر اضافه شدند که همین امر زمینه مهاجرت افراد غیر بومی به ویژه از استان‌های آذربایجان را فراهم کرد. در دهه‌های 40 و 50 و همچنین موقع انقلاب اسلامی این شهر رقبای توریستی مثل چالوس و رامسر پیدا کرد و کم کم به فراموشی رفت و کسب و کار و رفت و آمد در آن کمی از رونق افتاد اما به وسعت آن افزوده شد.

سخن آخر

با کارناوال سری به بندر زیبای ترکمن در استان گلستان زدیم تا از نزدیک با جاذبه‌های مهم شهر مثل جزیره آشوراده، اسب‌های زیبای ترکمن و طبیعت زیبای شهر آشنا شویم، همچنین برای‌تان از تاریخ گره خورده این بندر با پروژه ساخت راه آهن سراسری ایران گفتیم تا کمی بیشتر با این شهر آشنا شوید.

حال از شما می‌پرسیم که آیا تاکنون از این شهر بندری دیدن کرده‌اید؟ نظرتان در مورد این شهر و مردمانش چیست؟ به نظر شما این شهر با وجود پتانسیل‌های بالقوه گردشگری که دارد به اندازه کافی مورد توجه مسئولان قرار گرفته است؟ 

و یا اینکه اسب‌های ترکمنی که از آب شور اطراف جزیره آشوراده می‌نوشند و بینایی خود را از دست می‌دهند چرا تاکنون مورد توجه قرار نگرفته‌اند؟

منتظر دیدگاه‌های شما عزیزان هستیم.