معرفی شهر مشهد | دانستنی های قبل از سفر

از میان شهرهای محبوب برای سفر در ایران، به سراغ دومین کلان شهر کشورمان رفته ایم و می خواهیم با معرفی شهر مشهد، در مورد جنبه های مذهبی، فرهنگی، تفریحی و هنری این شهر اطلاعات جذابی به دست بیاوریم. در این مطلب قصد داریم از جاهای دیدنی و سوغات مشهد برای تان بگوییم، به سراغ تاریخچه این شهر برویم و در مورد نکات سفر به مشهد اطلاعات جذابی کسب کنیم. البته اگر بخواهید اطلاعات جامع تری در مورد ده جاذبه برتر مشهد و رزرو اقامت در این شهر به دست بیاورید و با تورها و گشت های شهری مشهد آشنا شوید، می توانید به سراغ صفحه راهنمای سفر به مشهد بروید و یا برای خرید بلیط هواپیما تهران به مشهد با مناسب‌ترین قسمت از سایت کارناوال بازدید کنید.

چرا بازدید از شهر مشهد؟

•  مشهد زیارتگاه امام هشتم شیعیان، امام رضا (ع) است و سالانه خیل عظیمی از مشتاقان و دوستداران این حضرت به این شهر سفر می کنند. 
• این شهر زیارتی در کنار حرم امام رضا دیدنی های بسیاری از جمله پارک های متنوع موضوعی و مراکز خرید گوناگونی را در خود جای داده است. 
• مشهد به صنایع دستی و سوغاتی های بی نظیری مانند زیورآلاتی با سنگ عقیق و فیروزه، چرم های خوش دوخت و زعفران خوش طعم و عطر اصیل معروف است. 

اطلاعات کلی شهر مشهد

مشهد، این کلان‌شهر خاطره‌انگیز ایران ویژگی‌های بسیاری دارد که آن را از دیگر مقاصد در کشور عزیزمان متمایز می کند؛ اما این مشخصه ها چه هستند که سبب تمایز مشهد با دیگر شهرها می شوند. در ادامه با این ویژگی ها آشنا می شویم:

نژاد و زبان: نژاد بیشتر مردم مشهد فارس است و بخش اقلیتِ نژادی آن را قوم های افغان، ترک، بلوچ، کرد، عرب و سایر تشکیل می دهند. زبان اصلی مردم مشهد نیز فارسی است و بیشتر مردم این زبان را با گویش مشهدی صحبت می کنند. گویش مشهدی یکی از گویش های فارسی قدیمی‌ست. بسیاری از واژه های کهن و ریشه دار زبان فارسی به ویژه فارسی دَری در این زبان دیده می شود.

جمعیت: مطابق با آخرین سرشماری کلی در سال ۱۳۹۵، جمعیت ثابت شهر مشهد 3,372,660 نفر است. این جمعیت در سیزده منطقه شهری کنار یکدیگر زندگی می کنند. 

دین و مذهب: بیشتر مردم مشهد مسلمان بوده و شیعه دوازده امامی هستند. در کنار اکثریت شیعه، اقلیتی از سنی ها نیز در این شهر زندگی می کنند که بیشتر مهاجران کُرد، بلوچ و افغان را شامل می شوند. 

اقتصاد: اقتصاد مشهد را می توان در پنج دسته صنایع خدماتی نظیر گردشگری و هتلداری، صنایع تولیدی و کارخانجات، معادن و منابع زیر و روی زمینی، کشاورزی و دامپروری و تجارت و بازار تقسیم بندی کرد.

صنعت توریسم به ویژه گردشگری مذهبی به واسطه حضور حرم امام رضا (ع) در این شهر از پر رونق ترین صنایع است و سالانه میلیاردها تومان درآمد را نصیب این شهر می سازد. البته گردشگری در مشهد تنها به زیارت حرم مطهر امام هشتم خلاصه نمی شود و پارک های آبی متنوع، مراکز خرید گسترده و صنایع دستی فراوان و پر ارزش، بخش دیگری از درآمد این شهر را شامل می شوند. صنعت هتلداری مشهد نیز به دلیل خیل عظیم گردشگران داخلی و خارجی رونق بالایی دارد و یکی از مهمترین بخش های اقتصادی مشهد را تشکیل می دهد. 

اما گردش مالی شهر مشهد تنها در گردشگری خلاصه نمی شود، محصول هایی نظیر زعفران، زرشک، غلات، چغندر قند، محصول های جالیزی (مانند خربزه معروف مشهدی) و میوه های باغی مانند سیب، گلابی، هلو، گوجه فرنگی، گیلاس، بخش کشاورزی اقتصاد مشهد را تشکیل می دهند. در کنار این‌ها محصول های تجاری مانند نبات، آجیل و خشکبار، بازار خرید و فروش سوغات و خوردنی را در مرکز خراسان رضوی گرم و پررونق نگه می دارند. 

بخش دیگر اقتصاد مشهد به بازار صنایع‌دستی آن باز می گردد که ساخته های دست هنرمندان خراسان بزرگ را در بازارهای پرشمار آن می توان دید. از جمله مهمترینِ این صنایع‌دستی‌، می توان به محصولات چرم مشهد، که از معروفترین انواع چرم در ایران است، قالی‌بافی مشهد، زیورآلات ساخته شده از فیروزه و عقیق و دیگر سنگ های قیمتی، سفالگری، قلم زنی روی سنگ، شعربافی، پوستین دوزی و نمدمالی اشاره کرد. 

تمرکز صنایع تولیدی و کارخانه های مشهد بیشتر بر صنایع خوراکی و مواد غذایی، نساجی و پوشاک، صنایع وابسته به برق، الکترونیک و ساختمان است. شرکت فرآورده های غذایی رضوی و نان قدس رضوی از مشهورترین کارخانه های غذایی این شهر هستند. جالب است بدانید علاوه بر محصول های مهمی که تاکنون معرفی شد کالاهایی مانند قند، پتو، سیب قیسی، برگه زردآلو، ظروف آلومینیوم و رب گوجه فرنگی این کلان شهر ایرانی نیز طرفداران بسیاری داشته و در سبد صادرات شهر مشهد به بسیاری از نقاط ایران و کشورهایی مانند ژاپن، کانادا، امارات و کشورهای اروپایی قرار دارد. 

شهرهای خواهرخوانده: از میان شهرهای مختلف و متنوع دنیا تاکنون شهرهای ارومچی (چین)، کراچی و لاهور (پاکستان)، میلان (ایتالیا)، فرزنو (آمریکا)، کوالالامپور (مالزی)، مونیخ (آلمان)، کربلا، نجف، بغداد و کاظمین (عراق)، سانتیاگو دکمپوستلا (اسپانیا)، مزارشریف (افغانستان) و شاندیز و شیراز با مشهد ایران قرارداد خواهرخواندگی بسته اند. 

حقایق جالب در مورد مشهد

1- مشهد در سال 2016 از سوی شورای جهانی صنایع دستی به عنوان شهر جهانی گوهرسنگ ها انتخاب شد. 

2- همچنین شهر مشهد در سال 2017 میلادی از طرف آیسسکو (1) به عنوان "پایتخت فرهنگی اسلامی" برگزیده شده است. 

3- مشهد تنها در یک دوره تاریخی به عنوان پایتخت ایران برگزیده شد. نادرشاه افشار، موسس سلسله افشاریه (افشاریان) پس از به قدرت رسیدن، این شهر را برای پایتختی ایران انتخاب کرد و تا پایانِ عمرِ این سلسله تاریخی، مشهد مرکز کشور باقی ماند. 

4- شهر مشهد به عنوان قطب و پایتخت کُشتی با چوخه (2) دنیا معروف است.

5- سومین دانشگاه معتبر و معروف ایران، دانشگاه فردوسی در سال 1328 در این شهر ساخته شد. 

6- در زمان حکومت صفویان این شهر یکی از 13 بیگلربیگی (3) بزرگ ایران محسوب می شد. 

7- حرم امام رضا (ع) و حرم حضرت معصومه تنها مکان هایی در دنیا هستند که در آن ها آیین نقاره زنی برگزار می شود. این آیین از زمان حکومت غزنویان در حرم امام رضا رواج پیدا کرد.

8- مشهد دیار بزرگان است و مشاهیر و نام آوران بسیاری را در محیط خود پرورش داده است. از جمله این نام داران می توان به فردوسی بزرگ (که در اصل اهل توس است)، نادرشاه افشار، مهدی اخوان ثالث شاعر نامدار ایرانی، محمد تقی بهار، دکتر علی شریعتی (از اهالی سبزوار)، نورالدین زرین کلک انیمیشن ساز بزرگ ایرانی، محمود خیامی پدر صنعت اتومبیل ایران، محمدرضا شجریان خواننده شهیر، سلطان علی مشهدی معروفترین نستعلیق نویس سده نهم هجری و ملقب به سلطان الخطاطین، محمدکاظم خراسانی از مراجع صاحب نفوذ و بسیاری دیگر اشاره کرد. 

 پاورقی

1- آیسسکو (Islamic Educational, Scientific and Cultural Organization) سازمانی تخصصی و بین المللی است که در زمینه های آموزش، علوم، فرهنگ، ارتباطات فعالیت دارد و تحت نظر سازمان همکاری های اسلامی است. 

2- کُشتی با چوخه از معروفترین ورزش های محلی ایرانی است که خاستگاه آن به خراسان باز می گردد. این ورزش به طور کلی در میان بومیان این منطقه رواج دارد و در گذشته بیشتر در مراسم های عروسی برگزار می شد. نام چوخه برگرفته از لباس خاصی است که کشتی گیران به هنگام اجرای این ورزش بر تن می کنند.

3- بیگلر بیگی یکی از منصب های لشکری و ایالتی ایرانی از قرن هفتم تا دوازدهم هجری بوده است. این لقب به حاکمان و فرماندهان نظامی ایالت های بزرگ و سرحدات و حتی در برخی مواقع به فرمانده کل قوا اتلاق می شد. بیگلربیگیان از سوی پایتخت و شخص شاه انتخاب می شدند و بعد از صدراعظم بالاترین رتبه را در میان مقام ها داشتند. 

اطلاعات و سفر گردشگری مشهد

سفر به هر منطقه و جاذبه ای نیاز به آمادگی دارد و دانستن اطلاعات گردشگری مانند سوغاتی ها، صنایع دستی، غذاها و خوشمزه ها و دیگر دانستنی ها، می تواند به گردشی آسان تر و مطمئن تر در آن شهر کمک کند. 

آداب و رسوم

آداب و رسوم مردم مشهد برخاسته از جغرافیا، سنت ها و حیطه فرهنگی خراسان بزرگ بوده و در این بستر رشد کرده است. در کنار آن اقوام مهاجری که به این شهر سفر می کنند آیین های خود را به مشهد آورده و رنگین کمانی از سنت ها را تشکیل می دهند. 

از جمله آداب و رسوم بسیار مشهور و معروف مردم مشهد می توان به مراسم های معمول ایام عزاداری در حرم امام رضا مانند برپایی تکیه های عزا، دادن نذری و عزاداری های ویژه خادمان حرم اشاره کرد. 

پخش نذری به ویژه شله مشهدی:‌ شله مشهدی که در مشهد با نام شله شناخته می شود، در خانواده آش ها قرار می گیرد. این غذای محبوب از گوشت، حبوبات و ادویه فراوان تهیه شده و پس از پایان مراسم عزاداری در میان مردم توزیع می شود. پخت شله مشهدی تجربه،‌ دقت و حوصله بسیاری می خواهد. 

مراسم باران خواهی:‌ خراسان به دلیل قرار گیری در نزدیکی کویر و داشتن اقلیم خشک همواره با مشکل کم آبی و ریزش باران مواجه بود. از این رو در گذشته مراسم باران خواهی در بسیاری از نقاط این استان رواج داشت. در این مراسم کارهای مختلفی انجام می شد که به چند نمونه از آنها اشاره می کنیم: 1- به مصلی می رفتند و نماز استسقا می خواندند. 2- سطلی آب در پاشنه در امامزاده محل خود می ریختند. 3- آش می پختند و بین فقرا تقسیم می کردند. البته این آش در جاهای مختلف خراسان نام های متفاوتی داشت و به شیوه های گوناگون پخته می شد. و ...

کُشتی با چوخه: همان گونه که پیشتر نیز گفتیم، کشتی با چوخه از محبوب ترین و نام آشناترین ورزش ها در میان مردم دیار خراسان بزرگ است. شیوه انجام این بازی به گونه ای‌ست که در مدت زمان ده دقیقه، یکی از طرف های بازی باید پشت نفر دیگر را به خاک برساند. کشتی گیرها در این بازی آستین ها را تا آرنج بالا برده و دامن های چوخه خود را زیر کمربندی محکم می کنند. طی برگزاری این مسابقه ساز و دهل نیز نواخته می شود که شور و هیجان آن را دو چندان می کند. به برنده نیز جوایزی مانند کله قند،‌ شتر، قوچ،‌ گوسفند،‌ لوازم منزل و وجه نقد داده می شود. 

نقاره زنی در حرم مطهر امام رضا (ع): نقاره زنی در حرم امام رضا به دوران غزنویان باز می گردد. در نقاره زنی از چهار نوع طبل،‌ کرنا و متعلقات آن استفاده می شود. تمام این ساز ها در مشهد ساخته می شوند. در هنگام نقاره زنی ذکرهای خاصی همزمان با دمیدن در کرناها گفته می شود. آهنگ این کرناها از قرن ها قبل سینه به سینه نقل شده و تغییر چندانی نکرده است. 

از دیگر سنت های مذهبی که در مشهد و دیگر شهرهای ایران بسیار مرسوم است، رسم وقف و واگذاری املاک به آستان یک امام و امامزاده یا برای انجام کاری خیر است؛ اما مشهورترین عنصر فرهنگی که در خراسان بزرگ بسیار رواج داشته و آن را از دیگر استان های ایران متمایز کرده، موسیقی محلی خراسانی است که طرفداران بسیاری دارد و نمونه ای عالی از فرهنگ و ادب این دیار است. 

غذا و خوشمزه

زمانی که صحبت از خوراکی ها و خوردنی های خوشمزه مشهد می شود، دو نامِ کباب شیشلیک و شله مشهدی بیش از دیگر نام ها در ذهن می آید.

شله مشهدی: شله مشهدی که پیشتر نیز در مورد آن صحبت کردیم برای سالیان طولانی غذای محبوب مشهدی ها به هنگام ادای نذر بوده است. خوب است بدانید که نام شله مشهدی در فهرست آثار ناملموس ایران به ثبت رسیده است. 

شیشلیک: وصف شیشلیک شاندیز را تقریبا همه ایرانی ها شنیده و در سفر به مشهد حداقل یک بار طعم این غذای لذیذ را امتحان کرده اند. در این کباب محبوب، یا به صورت کامل از قطعات گوشت یا به صورت یک در میان از تکه های گوشت، چربی و سبزیجاتی مانند فلفل، پیاز و گوجه فرنگی استفاده می شود. گوشت شیشلیک به طور معمول یک شب در موادی مانند سرکه،‌ ادویه یا میوه های ترش مزه خوابانده می شود. 

شوری مشهدی: این چاشنی جایگاه ویژه ای در سفره اهالی این شهر دارد و از مخلفات خوشمزه و محبوب مشهدی ها به شمار می آید. این شوری در خانواده ترشی ها قرار می گیرد و آب گوجه فرنگی خیلی غلیظ به همراه نمک فراوان، گل کلم سفید، ساقه کرفس و ادویه ها و سبزی های معطر گوشه ای از مواد تشکیل دهنده آن را شامل می شوند. 

از دیگر غذاها و خوشمزه های مشهد و استان خراسان رضوی می توان به دیگچه، کوکو شیرین، چنگالی، اشکنه، آش کُمایل، کمه جوش، حلیم عدس خراسانی، ساطری پلو، قروتو، آش بلغور گندم نیشابور و بستنی های خوش طعم اصیل و زعفرانی اشاره کرد. 

سوغات و صنایع دستی

سفر بدون گشت و گذار در بازارهای محلی شهر و خرید سوغات و صنایع دستی آن تکمیل نمی شود. سفر به مشهد از قدیم بدون آوردن تحفه از این دیار، کامل نیست و به طور معمول تمام اهالی خانواده در انتظار هستند تا مسافر برای شان هدیه ای از مشهد بیاورد.

انگشتر فیروزه و عقیق:‌ فیروزه نیشابور به دو نوع تقسیم می شود. نوع عجمی آن گرد و درشت است و فیروزه خالص رنگ آبی سیر دارد. این نوع از فیروزه گران قیمت ترین فیروزه جهان است. نوع دیگر فیروزه شجری است که رگه ها و نقش هایی به رنگ سیاه زرد و قهوه ای دارد. رنگ زمینه این نوع از فیروزه نیز آبی، سبز،‌ سبزآبی است. 

ادویه هفت قلم:‌ ادویه هفت قلم، نوعی از ادویه است که در آبگوشت، خورشت و غذاهایی نظیر آن استفاده می شود و شامل ادویه هایی مانند دارچین، سماق، گلپر، زنجبیل، فلفل سیاه، فلفل قرمز و زردچوبه است.

دیگ های سنگی | هرکاره: دیگ ها و ظروف سنگی در مشهد با نام هرکاره شناخته می شود و از آن ها برای پخت غذا استفاده می شود. هرکاره ها از نوعی سنگ به نام سرپانتین ساخته می شوند که ویژگی خاص آنها نرم و مقاوم بودن در برابر آتش است. این نوع سنگ از کوه های اطراف مشهد استخراج می شود. 

سماور سازی، پوستین دوزی، ارغوان بافی (1)، گلیم بافی، تولیدات نمدی، سجاده، مهر، تسبیح، جانماز و سفره صلوات دیگر شکل های صنایع دستی و سوغات این شهر مذهبی را تشکیل می دهند. 

پاورقی

1- ارغوان بافی نوعی از صنایع دستی است که طی آن، سبدها و حصیرهایی از ترکه های درخت ارغوان ایجاد می شود. 

اقامت

انتخاب مکانی برای اقامت در مشهد، هم آسان و هم سخت است. مشهد به دلیل داشتن هتل ها، مهمانخانه ها و زائرسراهای فراوان مشهور بوده و رتبه یک هتل سازی در ایران را به خود اختصاص داده است؛ اما با این همه، پیدا کردن محلی برای اقامت در ایام اوج سفر در این شهر کاری بسیار دشوار محسوب می شود. از این رو بهتر است قبل از سفر به مشهد، با مراجعه به صفحه معرفی و رزرو هتل های مشهد در کارناوال با انواع هتل های این شهر و امکانات و ویژگی های آنها آشنا شوید و هتل مورد نظرتان را انتخاب و رزرو کنید. اگر هم در سفر به این شهر به دنبال اقامتی لوکس هستید، می توانید به صفحه هتل های پنج ستاره مشهد در کارناوال بروید و به فهرستی از این هتل ها دسترسی داشته باشید. همچنین اگر بخواهید با فهرستی از سوئیت های اجاره ای در مشهد آشنا شوید و آنها را به صورت آنلاین رزرو کنید، می توانید از صفحه اجاره سوئیت در مشهد کمک بگیرید. 

اقامتگاه رایگان

نکته جالب دیگر، وجود مکان هایی‌ست که به رایگان می توانید در آن اسکان داشته باشید. از جمله آن ها می توان به کمپ های طرق یا غدیر در نزدیکی پلیس راه مشهد و کمپ بابا قدرت در بلوار فرودگاه مشهد اشاره کرد. اگر هم قصد دارید در سفری یک یا دو روزه، زیارتی کوتاه از حرم امام رضا داشته باشید می توانید روی خوابگاه های حرم حساب باز کنید. این خوابگاه ها برای استراحت و خواب زایرین در نظر گرفته شده و نیازی به پرداخت هزینه ندارند. 

پارک ملت مشهد: پارک ملت مشهد یکی از محبوب ترین و مهمترین جاذبه های تفریحی در مشهد است و شهربازی آن با داشتن بزرگترین چرخ و فلک در خاورمیانه شهرت بسیار دارد. 

پارک کوهسنگی:‌ این پارک دومین مجموعه تفریحی بعد از پارک ملت در مشهد به حساب می آید و سومین جاذبه پرطرفدار این شهر است. کوهسنگی یکی از زیباترین پارک های ایرانی‌ست و سرگرمی های متنوعی مانند باغ های پذیرایی، دریاچه مصنوعی، رستوران و کافه های مختلف در آن دیده می شود. 

آرامگاه فردوسی: سفر به مشهد بدون بازدید از آرامگاه حکیم ابولقاسم فردوسی شاعر پرآوازه شاهنامه کامل نمی شود. در این مکان که در شهر توس و در نزدیکی مشهد قرار گرفته قبر چند تن از مشاهیر ایران نظیر اخوان ثالث نیز به چشم می خورد. 

البته اگر بخواهید اطلاعات کامل تری در مورد این جاذبه ها و دیگر دیدنی های مشهد به دست آورید و با ساعت دسترسی، هزینه، مسیر و نقشه و دیگر اطلاعات مهم این جاذبه ها َآشنا شوید، می توانید به سراغ صفحه دیدنی ها و تفریحات مشهد بروید. 

جاذبه های اطراف مشهد

مشهد در کنار زیبایی هایی که در خود جای داده است، جذابیت هایی متعددی در روستاها و شهرهای اطراف دارد که بازدید از آنها خالی از لطف نیست. از جمله آن ها می توان به ییلاق های شاندیز و طرقبه، دهکده چوبی نیشابور، آرامگاه خیام و عطار در نیشابور و مجموعه تفریحی سد چالیدره در نزدیکی طرقبه اشاره کرد. 

حمل و نقل در مشهد

 سفر به مشهد از راه های مختلفی صورت می گیرد و مردم وسایل نقلیه متفاوتی را برای رسیدن به مشهد انتخاب می کنند. در اینجا قصد داریم تا این راه ها را به صورت مختصر و مفید به شما معرفی کنیم. برای خرید ارزان‌ترین بلیط هواپیما تهران به مشهد وارد بخش پرواز داخلی وب سایت کارناوال شوید.

حمل و نقل برون شهری

برای رسیدن به مشهدالرضا می توانید از سیستم های حمل و نقل هوایی، ریلی و جاده ای استفاده کنید. فرودگاه بین المللی شهید هاشمی نژاد، ایستگاه راه آهن مشهد و پایانه های اتوبوس رانی امام رضا، معراج و راه ابریشم در مسیرهای ورودی شهر به مسافران خدمات رسانی می کنند.

حمل و نقل درون شهری

تردد در شهر مشهد با وجود تاکسی های متعدد خطی، خطوط اتوبوس رانی شهری خصوصی و تندرو (بی آر تی) و مترو به آسانی صورت می پذیرد و حمل و نقل عمومی کار دسترسی به نقاط مختلف را آسان کرده است.

شما می توانید با استفاده از سامانه ترافیک مشهد موقعیت مکانی خود را بر روی نقشه به راحتی مشخص کرده و با استفاده از وسایل نقلیه ای که می خواهید، مسیر خود را به راحتی پیدا کنید. همچنین با استفاده از این نقشه آنلاین می توانید به راحتی از ترافیک آنلاین، دوربین ها، پارکینگ ها، مناطق شهرداری،‌ محدوده طرح ترافیک،‌ جایگاه های CNG، مراکز معاینه فنی، پایانه های مسافربری، قطار شهری، ایستگاه دوچرخه، پارکینگ معلولین و جایگاه های بنزین باخبر شوید. نحوه کار با این وبسایت در قسمت نکات ضروری به طور کامل آورده شده است.

ورود به صفحه راهنمای کامل حمل و نقل مشهد

اقلیم مشهد

شهر مشهد در منطقه مرزی بین شمال و جنوب استان خراسان قرار گرفته است و تداخل جبهه های مختلف آب و هوایی، ویژگی های اقلیمی خاصی به آن داده است. بیشتر دشت مشهد-نیشابور اقلیمی سرد و خشک دارد، بخشی از دشت مشهد-قوچان نیمه خشک است و قسمتی دیگر از بلندترین ارتفاعات رشته کوه های بینالود و هزار مسجد سرد و مرطوب هستند. این عوامل باعث می شود مشهد آب و هوایی متغیر داشته باشد؛ اما در مجموع معتدل و متمایل به سرد و خشک است. رودخانه مهم مشهد کشف رود است و آب این شهر از چشمه، قنات و چاه های عمیق و نیمه عمیق تامین می شود. میزان بارندگی سالانه مشهد نیز به 253 میلی متر می رسد. 

بهار: ماه اول این فصل در مشهد هنوز حال و هوای زمستان را در خود دارد و برخی مواقع با بارش برف همراه است؛ اما هوا از اردیبهشت ماه رو به گرمی و نشاط می رود و زمینه را برای شکوفایی زمین آماده می سازد. 

تابستان: تابستان های مشهد آب و هوایی گرم و خشک داشته و دمای هوا در این فصل در بالاترین میزان به 35 درجه بالای صفر می رسد. 

پاییز: پاییز در مشهد به ویژه در ماه پایانی، بسیار سرد است. بارش گاه و بیگاه و طولانی مدت باران و برف ارمغان پاییز برای مردم این دیار است. 

زمستان: زمستان های مشهد سرد است و کمترین دما در این شهر به 15 درجه زیر صفر می رسد. 

اطلاعات جغرافیایی مشهد

دشت مشهد در دره ای پهناور به وسعت بیش از 100 کیلومتر طول و 25 کیلومتر عرض قرار گرفته است و مساحتی 2500 کیلومتر مربعی دارد. شهر مشهد نیز در میان این دشت واقع شده و با مختصات طول جغرافیایی ۵۹ درجه و ۱۵ دقیقه تا ۶۰ درجه و ۳۶ دقیقه و عرض جغرافیایی ۳۵ درجه و ۴۳ دقیقه تا ۳۷ درجه و ۸ دقیقه روزگار می گذراند. ارتفاع این شهر از سطح دریا حدود 1050 متر است و 351 کیلومتر مساحت دارد. مشهد مقدس در میان حوزه آب ریز کشف رود و در نزدیکی رشته کوه های بینالود و هزار مسجد واقع شده است.

تاریخچه شهر مشهد

آن گونه که از شواهد تاریخی بر می آید شهر مشهد و محدوده اطراف آن بخشی از دشت باستانی توس بوده است. تاریخ مشهد اما به واقع از زمان شهادت حضرت امام رضا (ع) شروع می شود. در اواخر قرن دوم هجری، جایی که مشهد امروزی در آن قرار گرفته دهکده ای به نام سناباد وجود داشت. این روستا در آن زمان از توابع نوغان، بزرگترین شهر ولایت توس محسوب می شد. روستای سناباد به مانند دیگر روستاهای خراسان قناتی داشته که نام آن بر روی دهکده گذاشته شده بود. در نزدیکی این قنات باغ و کاخی وسیع قرار داشت که متعلق به والی خراسان بود. بعد از شهادت امام رضا، پیکر مطهر ایشان در آب این قنات غسل داده شده و به این صورت آب آن متبرک شد. این گونه شد که سناباد به واسطه حضور آرامگاه امام هشتم شیعیان مورد توجه قرار گرفته و اندک اندک گسترش یافت و به نام مشهدالرضا شناخته شد. 

در میانه نیمه قرن سوم هجری بود که علاقه مندان به خاندان اهل بیت به تدریج در کنار حرم مطهر خانه های خود را برپا کرده و شهر مشهد را پایه گذاری کردند. به مرور زمان به ویژه در زمان شاه تهماسب صفوی مشهد وسعت پیدا کرد و رونق یافت. وی بسیاری از مردم توس را به مشهد کوچ داد و بر جمعیت آن افزود. توجه خاص پادشاهان صفوی که همگی شیعه مذهب بودند به حرم امام رضا (ع) باعث شد تا مشهد اهمیت بسیاری پیدا کند. در این زمان بود که شهر هرات در افغانستان در عهد شاه اسماعیل اول از دارالملک خراسان خارج شد و مشهد جای آن را گرفت. 

اما آن چه مشهد را بر سر زبان ها انداخت و یکی از شهرهای مهم کشور کرد انتخاب آن به عنوان پایتخت در زمان سلطنت نادرشاه افشار بود. نادر پس از تاج گذاری به عنوان شاه ایران و پیروزی هایی که در هند و افغانستان به دست آورده بود، ترجیح داد تا پایتخت را جایی انتخاب کند که دسترسی خوبی به قلمروی تحت فرمانش داشته باشد. از همین رو مشهد در شرق ایران برای این کار انتخاب شد. همچنین نادرشاه کمک زیادی به گسترش حرم امام هشتم کرد. او بعد از پیروزی بر ملک محمود سیستانی و به شکرانه آن، گلدسته ای طلایی در جنوب صحن عتیق (انقلاب فعلی) ساخت. سقاخانه وسط صحن نیز به دستور او بنا شد و در فرمانی دیگر چهارصد جلد کتاب به کتابخانه آستان قدس اهدا کردند. 

 شهر مشهد اما پس از قتل نادرشاه افشار از رونق افتاد و تا دوره به حکومت رسیدن قاجار از جمعیت آن کاسته شد. از مهم ترین اتفاق هایی که در دوران قاجار در مشهد افتاده است، می توان به اعتراض حاکم خراسان و مردم این استان به واگذاری امتیاز تنباکو و همچنین خیزش مردم در دوران انقلاب مشروطه اشاره کرد. حادثه مهم دیگر زمان قاجار ماجرای تحصن مردم مشهد در مسجد گوهرشاد بود که در اعتراض به قرارداد رژی (1) انجام گرفت. ناصرالدین شاه پس از این تحصن اجرای قرارداد را در مشهد شش ماه به تاخیر انداخت و بعد از آن نیز اجرای قرارداد در این شهر اجباری نبود. 

پاورقی

1- قرارداد رژی یکی از قراردادهای ننگین تاریخ ایران است که ناصرالدین شاه برای تامین هزینه های سفر خود به اروپا با آن موافقت کرد. به موجب این قرارداد امتیاز انحصار توتون و تنباکوی ایران برای پنجاه سال به تالبوت و دولت انگلیس واگذار می شد. 

پیشینه نام مشهد

 نام مشهد همان گونه که در قسمت تاریخچه نیز آوردیم در قرن سوم هجری بر سر زبان ها افتاد و رایج شد. ابن بابویه قمی در کتاب خود «عیون الرضا» فصلی را به مشهد اختصاص داده و همه جا از نام مشهد و مشهد رضوی استفاده کرده است. «ابن حوقل» در قرن چهارم هجری نیز در نوشته های خود از این شهر تنها با نام مختصر مشهد یاد کرده و یاقوت حموی نیز این شهر را مشهد رضوی حرم رضا نامیده است. 

در میانه قرن هشتم هجری قمری ابن بطوطه نیز در سفرنامه مشهور خود اصطلاح شهر مشهد الرضا را به کار برده است. بر روی سکه هایی که متعلق به نیمه اول دوره ایلخانان است هنوز نام نوغان دیده می شود ولی به تدریج این اسم جای خود را به المشهد یا مشهد می دهد. از این دوره به بعد اما با صراحت بیشتری از عنوان های مشهد رضا، مشهد مقدس و مشهد توس برای نامیدن این شهر استفاده می شود. 

خوب است بدانید در برخی شعرها از مشهد به عنوان توس جدید در مقابل توس قدیم که آرامگاه کنونی فردوسی در آن قرار دارد استفاده شده است. حال این نام ها را با هم مرور کردیم. اما خود واژه مشهد در زبان چه معنی می دهد؟

کلمه مشهد (جمع مشاهد) در لغت به معنای محل شهود و محل شهادت است. آن طور که شیعیان اعتقاد دارند پس از قتل امام رضا به دست مامون، خلیفه عباسی این نام به این مکان داده شد. از مشهد با عنوان قبله هفتم هم یاد می کنند. 

سخن آخر

امروز به همراه شما گشتی در شهر مشهد زدیم و به صورت اجمالی با این شهر تاریخی، تجاری و مذهبی ایران بیشتر آشنا شدیم. از آداب و رسوم، سوغات، صنایع دستی و جاذبه های آن مطلع شدیم و بر دانشمان از راه های دسترسی به این شهر و نحوه گردش در آن افزودیم. 

آیا تاکنون تجربه سفر به مشهد و بازدید از اماکن تاریخی یا خرید در بازار آن را داشته اید؟

نظر شما در مورد سفر به این شهر و آمادگی آن در برخورد با مسافران چیست؟

پیشنهادتان در سفر به مشهدالرضا و بازدید از بناها و جاذبه های گردشگری آن چیست؟ ما را با نظرها، دیدگاه ها و تجربه های خود همراه کنید.