آشنایی با ورزش رفتینگ

ورزش آبی رفتینگ یکی از ورزش‌های هیجان‌انگیزی است که امروزه در میان اکثریت مردم به ‌خصوص جوانان طرفداران بی‌شماری دارد. رفتینگ در ایران مدت زمان کوتاهی است که در چند رودخانه خاص برگزار می‌شود. در این مطلب برای آشنایی با ورزش رفتینگ به معرفی لوازم مورد نیاز رفتینگ و معرفی رودخانه های مناسب رفتینگ خواهیم پرداخت. بنابراین اگر می‌خواهید بدانید رفتینگ چیست و با این ورزش مهیج آشنا شوید تا انتهای این مسیر همراه ما باشید.

چرا ورزش رفتینگ؟

• این ورزش یکی از محبوب‌ترین و مهیج‌ترین ورزش‌ها به شمار می‌رود.
• رفتینگ از تفریحات پرنشاط در رودخانه‌های پر جوش‌وخروش است که در حین انجام آن امواج و شیب‌های تند زیادی در مقابلتان قرار دارد.
• در طول این مسیر هیجان‌آور با مناظر زیبا و شگفت‌انگیزی روبه‌رو می‌شوید.
• برای لذت بردن از این ورزش نیازی به مهارت خاصی نیست تنها باید با همراهی یک گروه متخصص و تجهیزات کامل راهی شوید.
• رفتینگ یکی از زیرمجموعه‌های گردشگری ماجراجویانه است که در بین جوانان طرافدران زیادی دارد.

آشنایی با ورزش رفتینگ | طعم هیجان و دلهره

کلمه رفتینگ از رفت (raft) به معنای کلک گرفته شده که این وسیله از دیرباز برای جابه‌جایی افراد و بار استفاده می‌شده است. رفتینگ یا رودگردی، قایق‌سواری با قایق‌‎های بادی بزرگ در مسیر رودخانه است که بیشتر در رودخانه‌های خروشان انجام می‌گیرد تا مسافران ورزشی مهیج را تجربه کنند. در رفتینگ موج‌ها و تکان‌های شدیدی پیش‌ رویتان است و باید به‌طور مداوم در مسیر رودخانه پارو بزنید.

ورزش آبی رفتینگ را زیر مجموعه‌ای از طبیعت‌گردی، گردشگری ماجراجویانه و گردشگری ورزشی می‌دانند که به صورت گروهی انجام می‌شود؛ برای اجرای این نوع سفرها یا باید خودتان در این زمینه حرفه‌ای باشید و یا با یک گروه مجوزدار متخصص و حرفه‌ای و با تجهیزات ضروری عازم آن شوید. رفتینگ ورزشی هیجان‌انگیز و سازگار با محیط زیست است که توریست‌های زیادی را جذب خود می‌کند. این ورزش را به اسم رفتینگ در آب‌های سفید هم می‌شناسند چرا که آب‌های سفید همان کف روی رودخانه‌های خروشان است که از برخورد آب با صخره‌ها به وجود می‌آید. قایق‌های رفتینگ به لیدرهای کارکشته‌ای نیاز دارند تا هدایت افراد را در این ورزش گروهی به دست بگیرند.

رفتینگ ورزشی هیجان‌انگیز برای توریست‌های ماجراجو است، بنابراین در مسیرهای پرخطر با کودکان و یا افراد مسن راهی این سفر نشوید چرا که علاوه بر خودشان می‌تواند برای سرنشینان دیگر هم خطر آفرین باشند. در این ورزش سرنشینان به گذارندن دوره‌های خاص یا تبحر در شنا نیازی ندارند اما همان‌طور که پیش‌تر گفته شد باید با گروه‌های متخصص به این سفر بروند. در ورزش آبی رفتینگ می‌توانید به مناطقی سفر کنید که ممکن است در حالت عادی انگیزه خاصی برای سفر به آنجا را نداشته باشید.

تاریخچه رفتینگ

رفتینگ چیست؟

رفتینگ، همان کلک‌سواری یا قایق‌رانی در رودخانه‌ها است؛ در گذشته‌ها کلک‌ها وسیله‌ای برای حمل‌ونقل بودند و از آن‌ها برای جابه‌جایی بار و انسان استفاده می‌شد و ساختن آن‌ها با استفاده از تنه و شاخه درختان و یا بستن دسته‌های نی‌ به یکدیگر انجام می‌گرفت. کلک‌های امروزی از محفظه‌های لاستیکی بادی مجزا تشکیل شده است؛ از ویژگی‌های این محفظه‌ها می‌توان به چند لایه بودن، انعطاف‌پذیری و داوم بالای آن‌ها اشاره کرد. امروزه رفتینگ یا قایق‌سواری در آب‌های خروشان یکی از لذت‌بخش‌ترین و مهیج‌ترین فعالیت‌های تفریحی-ورزشی برای خانواده‌ها و جوان‌ها است.

همان‌طور که اشاره شد در گذشته رفتینگ وسیله‌ای برای حمل‌ونقل و شکار بوده است که آن‌را از تنه‌های درختان، چوب بامبو، شاخه درختان، نی و حتی پارچه می‌ساختند. اولین نفری که با این وسیله سفری ماجراجویانه داشت، شخصی به نام جان فرمونت (John Fremont)، یکی از افسران ارتش آمریکا، بوده است. فرمونت در اواسط قرن نوزدهم میلادی کلکی با تیوپ‌های اتومبیل و پارچه برزنتی ساخت و سفری مهیج را برفراز رودخانه پلات آغاز کرد.

رفتینگ در رودخانه‌های خروشان به صورت ورزشی - توریستی در منطقه گراند کانیون آمریکا و از سال 1960 شروع شد. امروزه در بسیاری از کشورها این ورزش منبعی برای کسب درآمد و جذب توریست است. در کشورهایی مانند هند و نپال رفتینگ نقش بسیار مهمی در توریسم دارد و موجب شده تا بخش‌هایی از این کشورها که برای هیچ شاخه دیگری از گردشگری مناسب نیست پر بازدید شود و صنعت گردشگری در روستاهای دور افتاده نیز رونق پیدا کند.

معرفی رودخانه های مناسب رفتینگ

رودخانه‌های مناسب برای رفتینگ از لحاظ سختی و شدت آب رودخانه از ۱ تا ۶ طبقه‌بندی می‌شوند، بنابراین رودخانه در سطح 1 برای کودکان مناسب است و شدت و سختی کمی دارد و رودخانه با سطح 6، معروف به رودخانه‌های مرگ، بسیار خطرناک و مختص افراد حرفه‌ای است.

• سطح ۱: رودخانه با امواج آرام، مناسب برای کودکان
• سطح ۲ تا ۴: مناسب برای رفتینگ توریستی و هیجانی (در برخی رودها برای افراد حرفه‌ای، مثل رود هراز که درجه 3.5 دارد اما بیشتر به افراد حرفه‌ای توصیه شده است.)
• سطح 5 و 6: مناسب برای افراد متخصص و بسیار ماهر

لوازم و تجهیزات رفتینگ

به طور کلی دو دسته تجهیزات در این سفر داریم:

• تجهیزات انفرادی: پارو، جلیقه نجات، کلاه ایمنی، لباس مناسب قایقرانی، بادگیر، کیسه ضدآب، کیسه‌خواب (برای سفرهای بیش از یک روز)
• تجهیزات گروهی: قایق، جعبه کمک‌های اولیه، طناب نجات، کیسه ضدآب، تلمبه، چادر آشپزخانه و تدارکات، چادر توالت، چادر سایه‌بان و ضدباران، چادر مسافران و کادر، تجهیزات کامل آشپزی و ظروف غذاخوری، مواد غذایی و پاروی اضافه.

1. قایق‌ های رفتینگ

انواع قایق مناسب برای رفتینگ با توجه به رودخانه، سطح آب و سایر شرایط متفاوت است؛ این نوع قایق‌ها بین ۴ تا ۱۲ ظرفیت دارد. 

• قایق جستجوگر: قایقی به طول 3.8 متر و پهنای 1.96 متر که برای رفتینگ سبک مارپیچی و مانورهای رفتینگ «مسابقه‌ای» مناسب است.
• قایق رنجر: قایقی به طول 4.32 متر و پهنای1.96 متر که از قایق جستجوگر بلندتر است، ظرفیت تعداد نفرات بیشتری دارد و در رودخانه‌های تخصصی‌تر از آن استفاده می‌کنند.
• قایق ماجراجو: قایقی به طول 3.8 متر و پهنای 2.16 متر. مناسب برای انواع مسیرهای رفتینگ و بیشتر در تورهای رفتینگ استفاده می‌شود.
• قایق حرفه‌ای: قایقی به طول 4.57 متر و پهنای 2.29 مترکه کفی انعطاف‌پذیری دارد و در فرازونشیب‌های رودخانه قابلیت ارتجاعی پیدا می‌کنند. همانند رنجر این قایق هم دارای فضای بیشتری برای افراد است.

سایر قایق‌های مرتبط با رفتینگ

• قایق پاروزنی Paddle Raft: قایقی برای حمل قایقرانان
• قایق تدارکات Cargo Raft: قایقی برای تدارکات و حمل بار 
• کایاک (Kayak): قایقی یک نفره که قایقران با استفاده از پارویی دو کفه‌ای آن را هدایت می‌کند. کایاک سواری در امواج خروشان رودخانه‌ها بسیار سخت است و نیاز به تمرین فراوان دارد. کایاک در سفرهای رفتینگ در عقب و جلوی قایق مسافران حرکت کرده و به‌عنوان راهنما، جلودار و نیز امداد و نجات عمل می‌کند. کایاک نجات (Rescue/Safety Kayak)، کایاک پرش از آبشار (Creek Kayak) ویژه ماجراجویان، کایاک حرکات نمایشی (Play Kayak)، کایاک سرعت (Race Kayak) از انواع کایاک است که هر کدام شکل و ساختار متفاوتی دارند. از کایاک‌های بادی Inflatable Kayaks و قایق‌های نجات Rescue Boats معمولا برای امداد و نجات استفاده می‌شود و ظرفیت آن‌ها بین یک تا ۳ نفر است.
• کاتارفت (Cataraft): همانند کایاک این نوع از قایق‌ها هم دارای انواع متفاوت‌اند و بیشتر برای حمل بار استفاده می‌شوند؛ نوعی از این قایق که کاتاماران (Catamaran) نام دارد به‌وسیله دو قایقران که در دوطرف قایق‌اند هدایت می‌شوند.

2. پاروها: با انتخاب پاروی با کیفیت و استاندارد هیچ‌گاه در رودخانه‌های باریک و کوچک به مشکل بر نمی‌خورید.

3. کلاه ایمنی: در این ورزش مهیج سر بخش مهمی است که برای جلوگیری از آسیب به آن حتما باید از کلاه‌های ایمنی بسیار باکیفیت و محکم استفاده کنید تا بتوانید از خودتان در برابر صدمات احتمالی محافظت نمایید.

4. جلیقه‌های نجات: این جلیقه‌ها در اندازه و سایزهای متنوعی تولید می‌شوند. خرید لباس‌های غواصی به علت گران بودن توصیه نمی‌شود مگر اینکه تصمیم داشته باشید رفتینگ را به عنوان حرفه خود انتخاب کنید.

تجهیزات مناسب رفتینگ در آب‌وهوای مختلف

درجه‌بندی رودخانه‌های ایران برای رفتینگ:

• رودخانه سفیدرود: (سطح ۲ تا ۳) مناسب برای رفتینگ و کایاک سواری از مبتدی تا حرفه‌ای.
• رودخانه سزار: (سطح ۲ تا ۴) مناسب برای رفتینگ و کایاک سواری از مبتدی تا حرفه‌ای.
• رودخانه کرج: (سطح ۲ تا ۴) مناسب برای کایاک سواری و رفتینگ حرفه‌ای.
• رودخانه ارمند: (سطح ۲/۵ تا ۴) مناسب برای کایاک سواری از مبتدی تا حرفه‌ای و رفتینگ.
• زاینده رود: در مسیری که آب راکد است سطح 2 تا 3 و مناسب برای افراد مبتدی تا حرفه‌ای و در محدوده پل‌ زمان‌خان سطح ۳ تا ۴ مناسب برای افراد حرفه‌ای.
• رودخانه سیروان: (سطح ۳ تا ۵) مناسب برای رفتینگ و کایاک سواری، بیشتر به افراد حرفه‌ای توصیه می‌شود.
• رود هراز: (سطح 2/5 تا 3/5) جوانان و افراد مبتدی تا کایاک سوارهای حرفه‌ای اما بیشتر به افراد حرفه‌ای توصیه می‌شود.

رود بختیاری در استان چهارمحال و بختیاری، آبشار آب ملخ سمیرم در استان اصفهان، رود اروند در استان خوزستان، رود کشکان در استان لرستان، رود زاب در استان آذربایجان غربی و رودخانه سمیره در استان‌های ایلام و لرستان از دیگر رودخانه‌های مناسب برای رفتینگ است.

رفتینگ در دیگر کشورها

• زیمباوه، رودخانه زامبزی (Zambezi): آبشار بزرگ ویکتوریا،  آبشاری طبیعی در جنوب قاره آفریقا است که در خط مرزی بین دو کشور زامبیا و زیمبابوه قرار دارد و  بر روی رودخانه بزرگ زامبزی می‌ریزد. این رودخانه خروشان یکی از هیجان‌‌انگیزترین مکان‌های دنیا برای انجام ورزش‌های آبی به شمار می‌رود؛ شاید برایتان جالب باشد که بدانید رودخانه زامبزی محل زندگی کروکودیل‌ها هم است بنابراین مراقب باشید. زمان مناسب برای داشتن بهترین رفتینگ در این رودخانه، بین ماه‌های جولای تا اواسط فوریه است.
• شیلی، رودخانه فیتالیفو (Futaleufu): پاتاگویانا، منطقه‌ای بسیار زیبا و دیدنی با طبیعتی منحصربه‌فرد است که بخش‌های جنوبی آرژانتین و شیلی را در برمی‌گیرد. رودخانه دیدنی فیتالیفو با رنگ آبی فیروزه‌ای از یخچال‌های طبیعی ارتفاعات پاتاگویانا سرچشمه می‌گیرد. اینجا طبیعتی بکر و بی‌نظیر دارد و در اطراف آن مکان‌هایی برای استراحت  و کمپینگ در نظر گرفته شده است؛بهترین زمان سفر به این رودخانه بین ماه‌های دسامبر تا مارس است.
• آمریکای شمالی، رودخانه سالمون (Salmon): رودخانه سالمون مناظر شگفت‌انگیز و جذابی مانند جنگل‌های ساحلی، دره‌های گرانیتی، قله‌های پوشیده از برف و طبیعت بسیار زیبا و منحصربه‌فردی دارد؛ به‌علاوه این منطقه دارای حیات‌وحش جذابی است. زمان مناسب برای داشتن بهترین رفتینگ در رودخانه سالمون، بین ماه‌های مه تا سپتامبر است.
• کانادا، رودخانه مگپای (Magpie): رودخانه مگپای جذاب‌ترین رود کانادا برای رفتینگ است که برای عبور از آن بین 6 تا 8 روز زمان نیاز دارید. در این سفر از بین جنگل‌های بکر کاج و صنوبر عبور می‌کنید و چشم‌اندازهای بی‌نظیری را در مقابل می‌بینید. علاوه بر این زیبایی‌ها در طول روز مناظر دیدنی دیگر را هم در شب شاهد خواهید بود. می‌توانید در کنار ساحل این رودخانه چادر بزنید و تا صبح به تماشای آسمان پرستاره و شفق‌های قطبی بنشینید. زمان مناسب برای داشتن بهترین رفتینگ در این رود، بین ماه‌های اوت تا سپتامبر است.
• استرالیا، رودخانه جانستون شمالی (North Johnstone): رودخانه جانسون از بین جنگل‌های بارانی و پارک ملی پالرمسون در بخش شمالی کوئینزلند عبور می‌کند و تصاویری بسیار زیبا از جنگل‌های بکر و دست‌نخورده و تنگه‌های آتشفشانی را در مقابل چشمانتان قرار می‌دهد. این رودخانه تنها از طریق هلی‌کوپتر قابل دسترسی است و هیچ راه زمینی به آن وجود ندارد. عبور از رودخانه جانسون 4 تا 6 روز زمان می‌برد، مسافران می‌توانند شب‌ها در جنگل‌های اطراف رودخانه کمپینگ بزنند.

• نپال،رودخانه سان‌کوسی(Sun koshi): نپال رودخانه‌های بزرگ با آب‌های خروشان دارد که این ویژگی آن را به مقصدی مناسب برای رفتتینگ تبدیل کرده است. این رودها در میان کوه‌ها و تپه‌های جنگلی قرار دارند و مسیری بسیار چشم‌نواز را ایجاد کرده‌اند. از سپتامبر تا ژانویه بهترین زمان سفر به این منطقه است پس از آن آب رودخانه تا سه برابر افزایش پیدا کرده و دیگر قابلیت انجام رفتینگ را ندارد.
• آمریکا، رودخانه کلرادو (Colorado): بزرگ‌ترین رودخانه آمریکا یعنی کلرادو در ایالت آریزونا قرار دارد؛ رودخانه‌ای طولانی و خروشان که در طی مسیر دارای مناظر و زیبایی‌های جذابی است رودخانه کلرادو سالانه بیش از 22 هزار بازدیدکننده دارد که اغلب آن‌ها  برای انجام رفتینگ به این مکان آمده‌اند.بهترین زمان برای رفتینگ در این رودخانه، بین ماه‌های می تا اکتبر است.
• ایتالیا، رودخانه نوس (Noce): دولومیت، بخشی از رشته‌کوه‌های آلپ است  که به دلیل نوع سنگ‌هایش به این نام خوانده می‌شود. عبور رودخانه نوس از منطقه دولومیت زیباترین و دیدنی‌ترین مناظر و چشم‌اندازهای دنیا را در مقابل چشم علاقه‌مندان به رفتینگ قرار می‌دهد. آب این رودخانه از یخچال‌های طبیعی دولومیت تامین می‌شود و مناظر جالب و دیدنی اطراف رودخانه در کنار صدای خروشان آب از ویژگی‌های آن است. زمان مناسب برای داشتن بهترین رفتینگ در این رودخانه فصل تابستان است.
• پرو، رودخانه کوتاهوسی (cotahausi): رودخانه کوتاهوسی در نزدیکی شهر آریكیپای پرو و در دره‌ای به همین نام قرار دارد. دره کوتاهوسی یکی از عمیق‌ترین دره‌های دنیا با ۳۵۳۵ متر عمق است. عبور از این رودخانه حدود 7 روز زمان می‌برد ومسافران می‌توانند شب‌ها در اطراف رودخانه کمپینگ بزنند.
• ترکیه، رودخانه چوروح (Coruh): رودخانه چوروح ترکیه یکی از سریع‌ترین رودخانه‌های دنیاست و در لیست 10 رفتینگ برتر جهان جای دارد. این رودخانه از کوه‌های شمال‌شرقی ترکیه سرازیر شده و از میان طبیعتی بکر و زیبا عبور می‌کند. علاوه بر رفتینگ در یکی از رودخانه‌های خروشان و برتر دنیا می‌توانید به تماشای طبیعت سرسبز و وحشی اطراف رودخانه نیز بنشینید و با دیدن حیواناتی چون خرس، بز کوهی و گرازهای وحشی، سفر هیجان‌انگیزتری داشته باشید.

نکات ضروری رفتینگ

• به هیچ عنوان تنها یا با گروه دوستان خود برای رفتینگ اقدام نکنید.
• حتما همراه با یک گروه حرفه‌ای که مدرک و مجوز انجام این‌کار را دارند و تا کنون چندین بار تورهای رفتینگ را اجرا کرده‌اند عازم سفر شوید.
• هر گروه برگزار کننده علاوه بر مجوز باید یک یا چند راهنمای حرفه‌ای رودخانه هم داشته باشد و امکانات مختلفی مانند کلاه ایمنی، جلیقه نجات، پارو، قایق و غیره را در اختیار شما قرار دهد.
• در تورهای رفتینگ به شما آموزش‌هایی مانند حفظ ایمنی در رودخانه، چگونگی مواجه شدن با امواج در رودخانه و خوابیدن روی آب داده می‌شود؛ به این آموزش‌ها به دقت توجه کنید.
• بهتر لوازم ضروری مانند تعدادی لباس، کفش و جوراب خشک، بطری آب، مقداری خوراکی و چیزهایی از این قبیل را همراه داشته باشید.  
• هر گروه رفتینگ در هر قایق یک لیدر دارد که در انتهای قایق می‌ایستد و به بقیه گروه فرمان می دهد. تمام گروه موظف‌اند تا دستورهای لیدر را انجام دهند. بقیه اعضای گروه نیز در کناره‌های قایق و روی نوارهای مشکی و طوسی قرار می‌گیرند. 
• در قسمت مرکزی هر قایق چند بالشتک وجود دارد که رفتینگ سواران نباید بر روی آن‌ها بنشینند و هر فرد باید در کنار قایق باشد تا پارور زدن به راحتی انجام بگیرد. 
• رفتینگ‌سوارها در دو ردیف و پشت سرهم در قایق قرار می‌گیرند. 
• در زمان پارو زدن، دقت کنید که باید یکی به جلو و یکی به عقب پارو بزنید. این‌کار برای جلو رفتن قایق شما الزامی است. زمانی که می‌خواهید پارو بزنید باید یک پایتان را جلوتر گذاشته و آب را به عقب هل دهید. 
• به هیچ عنوان زمانی که روی آب هستید نباید کلاه ایمنی‌تان را از سر بردارید. کلاه ایمنی حافظ جان شماست. 
• در انتخاب لباس دقت داشته باشید و از پوشیدن لباس‌های دست و پا گیر جدا خودداری کنید. این‌گونه لباس ها پارو زدن را برای شما مشکل می‌کنند. 
• جلیقه نجاتتان را در زمان سوارشدن محکم ببندید تا به‌طور کامل به تنتان بچسبد. این کار باعث می‌شود در زمان بالا و پایین رفتن در رودخانه از تنتان بیرون نیاید. 
• از گرفتن شاخ وبرگ درختان در هنگام رد شده از زیر آن‌ها جدا خودداری کنید زیرا به فرد پشت سری شما آسیب می‌رساند.
• هرگز پاروی خود را رها نکنید، زیرا ممکن است داخل آب بیفتد و دیگر نتوانید آن را بگیرید.

چند سوال پیرامون ورزش رفتینگ

• آیا رفتینگ خطرناک است؟ 

رفتینگ در رودخانه به ویژه رودهای خروشان به وسایل و ابزارهای استاندارد و گروه اجرایی مطمئن و آموزش دیده نیاز دارد. ابزارهای تخصصی و تیم حرفه‌ای در این فعالیت دو بال تضمینی اجرای صحیح رفتینگ به شمار می‌روند و نبود هر کدام از آن‌ها می‌تواند منجر به حادثه‌ای جبران‌ناپذیر شود. استانداردهای ایمنی، راهنماهای حرفه‌ای رودخانه و تجهیزات تخصصی رودگردی را به همراه داشته باشید تا با خیالی راحت هیجان واقعی اما ایمن را تجربه کنید.

• تور رفتینگ برای چه کسانی مناسب است؟ 

رفتینگ از آن دست رشته‌های ورزشی‌ است که درجه‌بندی‌های متفاوتی دارد. شما می‌توانید با توجه به توانایی جسمی، مهارت ها و تجربه‌های قبلی سفرتان، درجه‌ای که می‌خواهید و می‌توانید در آن به فعالیت بپردازید را انتخاب کنید و به آب بزنید. 

• انجام رفتینگ به مهارت شنا نیاز دارد؟ 

به طور کلی در سفرهای رفتینگ به شما آموزش‌هایی در خصوص حفظ ایمنی در رودخانه، چگونگی مواجه شدن با امواج، خوابیدن بر روی آب و غیره داده شده و تجهیزاتی مانند جلیقه نجات و کلاه ایمنی در اختیارتان گذاشته می‌شود. به همین دلیل افرادی هم که شنا بلند نیستند می‌توانند در تورهای رفتینگ شرکت کرده و از سفر هیجان‌انگیزشان لذت ببرند. 

سخن آخر

رفیتینگ از ورزش‌های پرطرفدار این روزهاست که در این مطلب به آن پرداختیم و از جذابیت‌ها و خطرات آن گفتیم. تجربه شما از این ورزش چیست؟ انتخاب شما برای رفتینگ کجاست؟ دوست دارید داخل ایران آن‌را تجربه کنید یا ترجیح‌تان دیگر کشورها است؟ از نقاط ضعف و قوت این ورزش در ایران برایمان بگویید و نظرهای خود را با ما در میان بگذارید.