جاذبه های تاریخی یزد | پیاده روی در شهر

امیر چخماق نام میدانی در بافت تاریخی شهر یزد است که مجموعه ای از بناهای مختلف از جمله بازار، تکیه، مسجد، دو آب‌انبار و یک بقعه را در خود جای داده است. میدان امیرچخماق یا به قول ساکنان شهر یزد، میرچخماق یا میرچماق در زمان های مختلف یکی از میدان های اصلی برای تجمع مردم یزد بوده و بعد از انقلاب نیز به مرکز تجمعات مردمی در راهپیمایی ها، تظاهرات ها، تشییع شهدا و علما و ... تبدیل شده است. به همین دلیل است که میدان امیرچخماق علاوه بر اینکه عنوان نماد استان یزد را یدک می کشد، به عنوان میدان حماسه های یزدی ها نیز شناخته می شود. یکی از نخل های کهن یزدی ها هم در این میدان قرار دارد و ارزش مذهبی خاصی به آن می بخشد.

از این میدان با عنوان مجموعه امیرچخماق نیز یاد می شود و آن را یکی از شاخص ترین مجموعه های تاریخی و گردشگری یزد می دانند. تمامی بناهای این مجموعه به صورت جداگانه در فهرست آثار ملی ایران قرار دارند:

تکیه امیر چخماق در سال ۱۳۳۰ خورشیدی، با شماره ۳۸۳

مسجد امیر چخماق در 15 آذر سال ۱۳۴۱ خورشیدی با شماره ۲۴۷

کلیه بناها و دیگر الحاقات به عنوان مجموعه امیرچخماق با شماره ۲۴۱

ورود به صفحه اختصاصی معرفی مجموعه امیرچخماق یزد

در شمال میدان امیرچخماق و در ابتدای خیابان قیام به یکی از خانه های تاریخی یزد بر می خوریم که متعلق به مرحوم حا ‎سید علی اکبر کلاهدوز -یکی از بازرگانان عصر قاجاریه- بوده است و امروزه به عنوان موزه آب مورد بازدید علاقه مندان قرار می گیرد. این موزه با به نمایش گذاشتن آثار و اسناد تاریخی تلاش می کند ارزش و اهمیت آب را در منطقه ای کویری به مردم نشان دهد. بسیاری از این موزه با عنوان یکی از بهترین موزه های آب دنیا یاد می کنند؛ جایی که در آن می توان آثار و ابنیه تاریخی در زمینه های مختلف مربوط به آب را شناخت و کمی بیشتر در مورد تاریخ این سرزمین دانست.

در پنج طبقه این موزه می توانید آثار متنوعی با موضوع آب و چگونگی استفاده از آن در گذشته را ببینید. یکی از ویژگی های موزه آب یزد گذر یک رشته کاریز چند صد ساله از میان آن است که بر اهمیتش می افزاید. اسناد و وسایل مربوط به تقسیم آب، حفر قنات، ظروف و وسایل حمل آب و ... از جمله چیزهایی هستند که در این موزه می بینید.

نکته: موزه آب از 14:30 تا 15:30 تعطیل است.

ورود به صفحه اختصاصی معرفی موزه آب یزد

بازار خان از بزرگترین بازارهای شهر یزد است که به دوران ناصرالدین شاه قاجار تعلق دارد و محمد تقی‌خان بافقی آن را ساخته است. طول این بازار به حدود ۲۷۴ متر می رسد و ا رتفاع آن بین ۴ تا ۶ متر است. در مجموع، حدود ۱۵۳ مغازه در بازار خان فعال است و بخش های مختلفی همچون بازار، حمام، میدان و مدرسه نیز در آن به چشم می خورد. این بازار خود از بازارهای دیگری تشکیل شده است که عبارتند از: بازار زرگری، بازار پنجه‌علی، بازار قیصریه، بازار علاقبندی، بازار کاشیگری، بازار چیت‌سازی، بازار ‏ملا اسماعیل، بازار افشار، بازار صدری (شاهزاده فاضل)، بازار دروازه مهریز، بازار مسگری و بازار نخودبریزها.

در گذشته این بازار مخصوص خوانین بود و مردم عادی نمی توانستند از آن استفاده کنند؛ به همین دلیل نامش را بازار خان گذاشتند . وجود ۲۰ تیمچه در این بازار نشان دهنده پویایی آن پس از گذشت این همه سال است.

برج میدان وقت الساعت یا میدان ساعت یزد، یکی از قدیمی ترین برج های ساعت ایران و جهان به شمار می رود و بر اساس منابع تاریخی، اولین ساعت شهری ایران است. ساخت این برج ساعت به زمان قاجار باز می گردد و طاق و قوس ها، تزیینات آجری و کاشی کاری های منقوش به خطوط آیات و … به آن جلوه ای خاص داده اند.

برج ساعت یزد ساختمانی خشتی و به شکل مکعب مستطیل است که ساعتی در بالای خود دارد. ساخت این ساعت کاری از ابوبکر، ساعت ساز ماهر یزدی، است. امروزه میدان وقت و ساعت مجموعه ای از یک میدان با پلانی مربع شکل است که یک حسینیه، آب انبار و ساباط قدیمی را در خود دارد و نامش در تاریخ ۱۳۷۸ با شماره ۲۶۵۶ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

مسجد جامع یزد یکی از مساجد شاخص ایران است که به سبب مناره های بلندش شهرت بسیاری دارد. این مسجد در دوره های مختلف و در گذر ۱۰۰ سال ساخته شده و در دوره قاجار به شکل کنونی خود رسیده است. سَردَر ورودی، جلوخان، ایوان، صحن وسیع، رواق های جانبی صحن، گنبدخانه و شبستان های اطراف آن، شبستان بزرگ ستوندار، کتابخانه، تزیینات غنی و زیبا و کتیبه‌ ها و سنگ نوشته‌ های تاریخی و غیر تاریخی دیدنی های این مسجد را تشکیل می دهند. آنچه که در این مسجد موجب حیرت بازدیدکنندگان می شود کاشی کاری های آبی و بسیار زیبا و ظریفی هستند که هر چشمی را به خود خیره می کنند. نمی توان از زیبایی سردر با شکوه مسجد چشم پوشی کرد و یا محراب خارق العاده آن را نادیده گرفت که هنرمندانه و با عشق آراسته شده اند.

بقعه دوازده امام از بازمانده های دوره سلجوقی در یزد است و گنبد آن نمونه ای مهم از معماری این دوره محسوب می شود. بر خلاف اسم این مکان سنگ قبری در آن وجود ندارد و گفته می شود که در زمان های مختلف آنها را به تاراج برده اند. این اثر از نظر سبک بنا و نقش و نگار و کتیبه کوفی رنگی، اهمیت خاصی در معماری اسلامی دارد.

بر اساس اسناد تاریخی و شناسنامه ای، این اثر قدیمی ترین بنای سرپای یزد است. بر اساس کتیبه رنگی موجود بر دیوار گچی این بنا، دو برادر به نام های ابو یعقوب و ابو مسعود از سرداران حکومت ابو جعفر علاء الدوله از سلسله کاکویان یزد دستور ساخت گنبد را صادر کرده اند اما هنوز کسی نمی داند در چه زمانی و چگونه نام آن به دوازده امام تغییر یافته است. بقعه دوازده امام از ۳۱ تیر ۱۳۱۳ با شماره ۲۰۷ در فهرست آثار ملی ایران قرار دارد.

در محله فهادان بنای مرموزی وجود دارد که با دو نام زندان اسکندر و مدرسه ضیائیه شناخته می شود و کاربری اصلی آن هنوز هم در هاله ای از ابهام است.

کارشناسان این بنا را مدرسه ای با ۸ قرن قدمت می دانند که عارف معروف، ضیاءالدین حسین رضی، در سال ۶۳۱ هجری قمری آن را بنیان نهاد و پسرانش مجدالدین حسن و شرف‌الدین علی در سال ۷۰۵ هجری قمری تکمیلش کردند. گفته می شود این بنا بيش از هفتصد سال پيش محل تدريس بود و مجالس بحث و بررسی بزرگان و علما را میزبانی می کرد.

کارشناسان نام زندان اسکندر را ناشی از آمدن گروهی از تبعیدیان اسکندر مقدونی به یزد می دانند و برخی دیگر آن را به ویژگی های اقلیمی و دور افتادگی یزد از مراکز بزرگ و پر رفت و آمد در گذشته نسبت می دهند.

این فرضیه نیز مطرح است که اسکندر مقدونی، در زمان حمله به ایران، این ساختمان را به عنوان یک زندان بنا کرده و در گذر زمان تبدیل به مدرسه شده است. معین الدین نظری، یکی از مورخان قرن نهم هجری قمری بنای زندان اسکندر را متعلق به ضحاک می داند که در آن زندان ضحاک نام داشته است.

به هر روی با وجود تمام ابهامات نام این اثر تاریخی از تاریخ ۲۳ اسفند سال ۱۳۴۶ با شماره ی ۷۷۰ در فهرست آثار ملی ایران قرار دارد.

خانه لاری ها یکی از نمونه های چشم نواز خانه های ایرانی است که قدمت آن به دوره قاجار و سال 1286 هجری قمری باز می گردد. لاری ها تُجاری بودند که بیش از 270 سال پیش به منظور تجارت از لار فارس راهی یزد شدند. خانه لاری ها به یکی از تجار برجسته‌ لاری به نام حاج محمد ابراهیم لاری تعلق داشت و بنیان گذارش حاج غلامحسین ملازینل بود. 

آیینه کاری هایی با قدمت حدود پنجاه يا شصت سال از جمله ویژگی های این بنای زیباست که شکوه و زیبایی هنر معماری را نشان می دهد. ستون ها و سرستون های بلند در تالار و گره چینیِ درهای اتاق ها با شیشه های رنگی از دیگر زیبایی های این خانه قدیمی هستند.

این خانه مساحتی برابر ۱۷۰۰ متر و زیربنایی معادل ۱۲۰۰ متر دارد و نمونه ای از خانه‌های اعیانی قرن سیزدهم به شمار می رود. خانه لاری ها در تاریخ ۲۴ بهمن ماه سال ۱۳۷۵ با شماره ثبتی ۱۸۳۷ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است و در بخشی از آن موزه مشاهیر یزد از بازدیدکنندگان میزبانی می کند.

آسیاب آبی کوشک نو بنایی متعلق به دوره صفوی است که در محله تاریخی کوشک نو خودنمایی می کند. این آسیاب محل تلاقی قنات های زارچ، صدری و اله آباد است و از آن با عنوان چهارراه قنات های یزد نیز یاد می کنند. این آسیاب در عمق ۲۲ متری از سطح زمین قرار گرفته و سه بخش دستکند شامل انباری، کارگاهی و تنوره را در خود جای داده است. تنوره این آسیاب 16 متر دارد و یکی از عمیق ترین تنوره های آبی محسوب می شود. در بازدید از این اثر با مجموعه ای از تونل های دستکند و پیچ در پیچ مواجه می شوید که کمی اسرار آمیز هستند و حیرت شما را بر می انگیزند.

موزه سکه و مردم شناسی حیدرزاده یک موزه تخصصی سکه است که با تلاش  استاد حسین حیدرزاده -از استادان و متخصصان علم سکه شناسی- در خانه زیبای عرب زاده برپا شده است. این خانه از بناهای دوره قاجار به شمار می رود و از ویژگی های منحصر به فرد آن می توان به این موارد اشاره کرد: گچ بری های زیبا با نقوش اسلیمی، اشعار مذهبی واقعه کربلا، گنجینه های زیبای چوبی و سقف کریاس و ...

مجموعه هایی از سکه های قدیمی (طلا، نقره، مسی، برنجی) از دوره هخامنشیان تا عصر حاضر را می توانید در این موزه ببینید که سکه طلا و نقره عباس بن مامون و احمد بن علی سامانی، سکه جلوس کریم خان زند و سکه نادرشاه از معروف ترین های آنها هستند. مجموعه اسکناس های قدیمی از زمان ناصرالدین شاه تا زمان حاضر، بیش از 100 عدد قفل های قدیمی ، مجموعه زینت آلات نقره، مجموعه انگشتر عقیق و برنجی، مجموعه ابزار جنگی، مجموعه وسایل طبخ غذا، مجموعه وسایل روشنایی، مجموعه تسبیح در انواع نقره کوب، ساده، عقیق، کهربا و ... از دیگر دیدنی های این موزه به شمار می روند.

اشیای این موزه توسط شخص استاد حیدرزاده، از سال 1335 جمع آوری شده و در سال 1383 در این مکان به نمایش درآمده اند.