کاخ الحمرا اسپانیا | نگین سرخ گرانادا

این با کارناوال راهی سرزمین آندلوس می‌شویم تا گشتی در الحمرا ، کاخ سرخ و زیبای شهر گرانادای اسپانیا بزنیم. کاخ الحمرا اسپانیا که نام آن در بین میراث جهانی یونسکو هم می‌درخشد یکی از برترین دیدنی های تاریخی جهان است، تزئینات کاخ الحمرا نیز دلیل خوبی برای بازدید از این مجموعه زیبا و بی نظیر است. در ادامه همراه ما باشید تا سری به این جاذبه ثبت جهانی در شهر گرانادای اسپانیا بزنیم.

چرا کاخ الحمرا اسپانیا؟

• بنایی به جامانده از حکومت اعراب در اروپا محسوب می‌شود.
• یکی از زیباترین بناهای اسلامی مشهور در جهان است.
• معماری شگفت‌انگیز و تزیینات چشمگیری دارد که هر نگاهی را به خود خیره می‌کنند. 
• در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار دارد. 
• یکی از معروفترین جاذبه‌های اسپانیا و شاخص‌ترین جاذبه شهر گراناداست. 
• تلفیقی از معماری اسلامی و گوتیک را می‌توان در آن تماشا کرد.

آشنایی با کاخ الحمرا اسپانیا | Alhambra

الحمرا یک کاخ، قلعه و شهر تاریخی در گرانادای اسپانیاست و مجموعه‌ای از ساختمان‌ها را در برمی‌گیرد. این کاخ در نواحی غربی شهر گرانادا و در مقابل محله آلبایسین (Albaicin) و آلکازابا (Alcazaba) قرار دارد. واژه الحمرا در زبان عربی به معنای سرخ‌ است و این مجموعه که 8 قرن قدمت دارد به خاطر نمای بیرونی سرخ‌رنگش چنین نامگذاری شده است. باید بدانید که این بنا، تنها سازه به جا مانده از دوران شکوفایی اسلام در اسپانیاست و به دودمان نصیریان، یعنی آخرین پادشاهی مسلمانان در اروپای غربی تعلق دارد. این کاخ از بخش های متنوعی مثل کاخ اصلی، قلعه، مسجد، باغ، حمام تشکیل شده است.

الحمرا به روی تپه‌ای به نام اَلسبیکا (al-Sabika) و در کرانه چپ رودخانه دارو (Darro) واقع شده است و به شهر گرانادا اشراف دارد. بیشتر بخش‌های آن، بین سال‌های 1238 و 1358 میلادی، یعنی در زمان پادشاهی ابن‌الاحمر، بنیان‌گذار حکومت نصیریان، و جانشینان وی ساخته شده است. این روزها الحمرا از مهمترین جاذبه‌های گردشگری اسپانیا به حساب می‌آید و افراد زیادی تنها برای بازدید از این کاخ، راهی گرانادا می‌شوند. بد نیست اشاره کنیم روزانه حدود 10 هزار نفر از الحمرا بازدید می‌کنند.

ثبت جهانی: کاخ الحمرا در 1984، به همراه دو ناحیه مرتبط، یعنی آلبایسین و باغ جنرالیف در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد. 

تاریخچه کاخ الحمرا اسپانیا

آلکازابا

قدیمی ترین بخش از کاخ الحمرا، آلکازابا نام دارد که قلعه ای‌ست با چند برج و درست در مقابل بنای اصلی الحمرا قرار دارد. دودمان نصیریان، که آخرین پادشاهی مسلمان حاکم بر اسپانیا بودند، این قلعه را استحکام بخشیدند و از آن به عنوان یک قلعه نظامی برای گارد سلطنتی سلطان استفاده می کردند؛ البته بسیاری از کارشناسان عقیده دارند که این سازه، پیش از ورود مسلمانان به گرانادا ساخته شده بود.

پیشینه تاریخی آلکازابا به قرن 9 میلادی بازمی‌گردد، زمانی که درگیری هایی میان مسلمانان و مولادی ها (Muladies: مردمی از نژاد ترکیبی اعراب و اروپاییان) وجود داشت. در اسناد تاریخی ثبت شده است که در این زمان، مردی به نام سوار ابن حمدون (Sawār Ben Hamdūn) در قلعه آلکازابا پناه گرفته بود و حتی در نوشته های اعراب آمده است که احتمالا بخش هایی از قلعه آلکازابا به دست سوار ابن حمدون و یارانش ساخته شده باشد. در سال 1238 میلادی، محمد ابن الحمر، بنیانگذار دودمان نصیریان در آلکازبا ساکن شد؛ وی با ساختن سه برج جدید به نام های برج شکسته، نگهداری و برج نگهبانی، قلعه آلکازابا را تقویت کرد. او همچنین کانال‌های آبی از رودخانه دارو انشعاب کرد که اجازه برپایی اقامتگاهی سلطنتی در آلکازابا را فراهم می‌آورد.

ساخت کاخ الحمرا

محمد ابن الحمر توجه ویژه ای هم به خرابه های سبیکا داشت و  آغاز ساخت کاخ ها و باروهای الحمرا را به روی این خرابه ها کلید زد. وی در قرن سیزدهم اقامتگاه سلطنتی خود را در الحمرا بنا کرد و این رویداد مصادف است با آغاز شکوه و درخشش الحمرا. با این حال باید به این نکته توجه داشت که الحمرا، تنها توسط یک پادشاه ساخته نشده است و هرکدام از حاکمان دودمان نصیریان بخش هایی را به آن اضافه کرده اند.

محمد دوم و محمد سوم، کار خود را درباره ساخت کاخ و باروها ادامه دادند و مسجد جامع الحمرا و حمام های عمومی را نیز بنا کردند. البته باید اشاره کنیم که شناخته شده ترین بخش ها از الحمرا در عصر حاضر، به دستور یوسف اول و فرزندش، محمد پنجم ساخته شده اند؛ بیشتر تزیینات داخلی کاخ در زمان یوسف اول انجام شد و ساخت و سازهایی نظیر پاسیو و حیاط شیران، دروازه عدالت، حمام ها، اتاق های کماره و سالن قایق هم در زمان این پدر و پسر انجام شد. 

پایان حکومت نصیریان

در طلوع دوم ژانویه 1492، آخرین سلطان سلسله نزرا، بو عبدیل تسلیم شد و این، پایان هفت نسل حکومت اسلامی در اسپانیا بود و همینطور، پایانی بر الحمرا که 250 سال قبل تر ساخته شد. پادشاه فردینانِ آراگون و ملکه ایزابل از کاسیل، بعد از 6 ماه محاصره گرانادا را تسخیر کردند و اسپانیا را تحت سلطنت مسیحیت متحد کردند؛ و این گونه، قرن ها حکومت مسلمانان در این شهر به پایان رسید. به این ترتیب الحمرا، خیلی زود دستخوش تغییرات قابل توجهی شد. 

چارلز پنجم که به عنوان چارلز اول (1516–1556) در اسپانیا حکومت می‌کرد، دستور تخریب قسمت‌هایی از الحمرا را صادر کرد تا سازه خود به سبک رنسانس را برپا کند؛ این کاخ که با عنوان کاخ چارلز پنجم شناخته می‌شد توسط پدرو ماچوکا (Pedro Machuca) در سال 1526 طراحی شد. وی سازه‌های دیگری را نیز به مجموعه اضافه کرد که از جمله‌شان باید به اتاق‌های امپراتوری، اتاق تعویض لباس ملکه و کلیسایی را نام برد که به جای مسجد الحمرا ساخته شد.

متروک شدن الحمرا و بازسازی

الحمرا در آغاز قرن 18 میلادی متروکه شد. در سال 1812 میلادی، در حین جنگ جزیره، نیروهای فرانسه تعدادی از برج‌های مجموعه را منفجر کردند. در سال 1821 هم زلزله موجب آسیب هایی به مجموعه کاخ الحمرا شد. البته در قرن نوزدهم و آغاز سال 1828 میلادی، بخش هایی از الحمرا به دست معماری به نام جوزه کونترراس بازسازی شد و این کار توسط پسر و نوه او نیز ادامه پیدا کرد.

معماری کاخ الحمرا اسپانیا

یکی از اصلی‌ترین دلایل بازدید از کاخ الحمرا، معماری خیره‌کننده آن است. باید بدانید که الحمرا یک کاخ نیست و مجموعه‌ای از کاخ‌ها و زمین‌هایی را شامل می‌شود که با پیروی ازسبک‌های رنسانسی و قرون وسطایی در کنار هم آمده‌اند. همه این سازه‌ها با شکلی نامنظم کنار هم چیده و توسط باروهایی احاطه و از باقی نقاط شهر گرانادا جدا شده‌اند. با وجود اینکه این مجموعه کاخ‌های زیبا در غرب اروپا قرار دارند، نمونه‌هایی از هنر اسلامی را به نمایش می‌گذارند که الگوهای هندسی زیبا، ستون‌های طاق‌دار، کاشی‌هایی با نقش و نگار چشمگیر، کتیبه‌هایی به زبان عربی، استخرهایی که آب را منعکس می‌کنند و فواره‌هایی که به محیط نشاط می‌بخشند را در برمی‌گیرد. همین تلفیق سبک‌ها در معماری الحمرا، با تاریخ چندفرهنگی و مذهبی اسپانیا سازگاری دارد و موجب شده تا الحمرا جذاب و مرموز باشد و از لحاظ معماری، نمادین به حساب آید. 

کاخ الحمرا از سمت شمالی توسط دره‌ای که رودخانه دارو ایجاد کرده است احاطه می‌شود و همینطور، از جنوب با دره السبیکا و از شرق با خیابان کوئستا دل رِی چیکو (Cuesta del Rey Chico) محدود می‌شود؛ این مکان چشم‌اندازی هم به سوی رشته کوه سیرا نوادا دارد. این مکان که به خودیِ خود، یک شهر محصور در دیوارهاست، چندین حمام عمومی، گورستان، عبادتگاه و باغ را در خود جای داده و حتی مسیر آبی از میان آن می‌گذرد که به سرسبزی محیط کمک کرده است و چشم‌انداز زیبایش را دوچندان می‌کند. 

معماری خارق‌العاده الحمرا با نقاشی‌های دیواری خیره‌کننده، ستون‌ها، طاق‌ها و دیوارهای تزیین‌شده عجین شده است و تلفیقی از سبک‌ها را به نمایش می‌گذارد که با تاریخ چندفرهنگی و مذهبی اسپانیا سازگاری دارد. اینها موجب شده تا الحمرا جذاب و مرموز باشد و از لحاظ معماری به نوعی نمادین به حساب آید. از دیگر ویژگی‌های الحمرا باید به این مساله اشاره کرد که در اینجا مسیرهای باریک و درهای پنهانی زیادی وجود دارد تا اگر سلطان، قصد داشت مخفیانه جابجا شود، به راحتی و دور از چشم مردم، به حرکتش ادامه دهد. 

تزیینات الحمرا

دغدغه معماران الحمرا این بوده است که تمامی اتاق‌ها و سالن‌ها را فارغ از مقدار فضایی که دارند با دکوراسیون و طرح‌های زیبا بپوشانند؛ به عنوان مثال بسیاری از طاق‌های داخلی، هیچ کاربری در معماری ساختمان ندارند و فقط تزیینی هستند. از آنجایی که سلطان‌ها می‌خواستند تا میهمانان را با ورودشان به این کاخ، بسیار تحت تاثیر قرار بدهند، به همین خاطر، معمارانی را استخدام کردند تا تزییناتی با بیشترین ریزه‌کاری و جزییات را در قصر پیاده کنند؛ تمامی دیوارها به سرامیک‌ها و گچبری‌های گران‌قیمت و زیبا مزین شده‌اند، همینطور چوب‌های کندکاری شده هم بخش مهمی از تزیینات این سازه را در برمی‌گیرند. 

در کاخ الحمرا، خوشنویسی‌های قابل توجهی به چشم می‌خورد و جملات "خدا پیروز است" و شعرهایی که توسط شعرای دربار سروده شده‌اند در جای جای کاخ، به خط شکسته و کوفی به دیده می‌شود؛ از دیگر عناصر تزیینی که توسط معماران در کاخ الحمرا استفاده شده‌اند هم می‌توان به نقش و نگارهای ساده از گیاهان، تزیینات درهم و بریده و تورهای لوزی شکل اشاره کرد.

معماری الحمرا پس از حکومت نصیرید

با شکست حکومت نصیریان از پادشاه فردینانِ آراگون و ملکه ایزابل از کاسیل و روی کار آمدن حکومتی مسیحی، دیوارهای جدیدی در کاخ الحمرا ساخته شدند که از سنگ مرمر بودند. تعدادی ساختمان جدید هم به دستور چارلز چهارم ساخته شد تا بیانگر تغییر رژیم باشد. از این ساختمان‌ها می‌توان به یک کلیسا و صومعه، و قلعه مربع شکل همراه با حیاطی مدور اشاره کرد. معمار مسئول این پروژه پترو مشوکا بود که زیر نظر میکل آنژ و رافائل در ایتالیا آموزش دیده بود. حیاط مرکزی با دو گالری بزرگ احاطه شده است و در این ساختار، حجاری‌های سنگینی قابل مشاهده هستند. در این حجاری‌ها، نشانه‌هایی از تمدن روم و آتن، شکوه امپراتوری مسیحیت، هم به چشم می‌خورد. 

در نماهای این ساختمان‌های جدید، پنجره‌ها فرم مستطیل و دایره‌ایِ یک‌شکل دارند و در یک خط هستند که برگرفته از سبک رنسانس و تقارن این سبک است. بناهای سبک رنسانس برخلاف سازه‌های اسلامی، عظیم‌الجثه هستند و دیوارهای زیادی دارد، در حالیکه در معماری اسلامی سازه‌ها سبکتر و مطبوع‌تر به نظر می‌آیند. در بناهای اسلامی هیچ تزیینات شگفت‌انگیز بیرونی وجود ندارد و این سبک معماری، از درون شکوفا می‌شود؛ اما در معماری اروپا، "نمای بیرونی" نشان قدرت در نگاه اول است. چارلز پنجم، قصد نداشت بناهای اسلامی را از بین ببرد و در همین راستا، کاخ خود را در کنار آن‌ها بنا و به الحمرا ضمیمه کرد. قرارگیری این دو بخش در کنار یکدیگر، دو فرهنگ و دو جهان را در کنار یکدیگر قرار داد. 

مهمترین بخش های کاخ الحمرا 

قلعه آلکازابا | Alcazaba

این مکان قدیمی‌ترین بخش الحمرا به شمار می‌رود و ساختمان کنونی آن، توسط محمد اول ساخته شده است. وی باروهایی در اطراف قلعه و بخش‌های دفاعی آن اضافه کرد و سه برج با نام‌های برج شکسته (Torre Quebrada)، نگهدارنده (Torre del Homenaje) و برج دیده‌بانی (Torre de la Vela) را نیز به این مجموعه افزود؛ اینگونه بود که آلکازابا به یک قلعه واقعی تبدیل شد و پادشاه از آن به عنوان اقامتگاه سلطنتی استفاده کرد. محمد دوم هم تا زمان تکمیل ساخت مجموعه اصلی الحمرا در اینجا سکونت داشت؛ بعد از آن از آلکازابا به عنوان قلعه دفاعی و اقامتگاه نظامی استفاده می‌کردند، البته به این نیز باید اشاره کنیم که در برهه‌ای از تاریخ، در زمان اشغال فرانسوی‌ها، اینجا به عنوان زندان ایالتی کاربری داشت. آلکازابا برای مدت‌ها مانند الحمرا رها شده بود و متروکه بود تا اینکه از اوایل قرن بیست، بازسازی‌های خوبی در آن صورت گرفت. 

کاخ های نصیریان

این گروه از ساختمان‌ها در قرن چهاردهم میلادی، توسط یوسف اول و پسرش، محمد پنجم ساخته شده‌اند. این کاخ‌ها، به عنوان اقامتگاه شخصی کاربری داشتند، اما برای برگزاری مراسم‌ها، امور کاری و همینطور، تفریح و سرگرمی هم مورد استفاده قرار می‌گرفتند. در اتاق‌های این کاخ‌ها، می‌توان استفاده درست و صحیح از نور آفتاب و فضا را مشاهده کرد و همینطور، تزیینات چشمگیری را از نظر گذراند. 

سالن مشور | Mexuar

این سالن برای قرارهای رسمی و امور کاری مورد استفاده قرار می‌گرفت و واژه "مشور" هم به مقوله "مشورت کردن" اشاره دارد. در تزیینات این اتاق، به خاطر باورهای مذهبی، از به تصویر کشیدن موجودات زنده خودداری کرده‌اند و در عوض، خطاطی‌های زیبا و اشکال هندسی، طرح و نقش این اتاق را پدید آورده‌اند؛ به ویژه نوشته "خداوند تنها پیروز است" به زبان عربی، در جای جای این سالن مشاهده می‌شود. از دیگر نقوش اینجا می‌توان به طرح گیاهان به صورت گچ‌بری اشاره کرد. اشکال هندسی این اتاق هم که با موزاییک‌های رنگی، به زیبایی به تصویر در آمده‌اند، بیانگر مفهوم جهان بی‌پایان هستند. البته باید بدانید این سالن، در طول سال‌ها دستخوش تغییرات زیادی شده و گفته می‌شود از شکل اولیه‌اش فاصله زیادی گرفته است.

حیاط و کاخ شیران | Palace Of The Lions

در کنار حمام و حیاط فناپذیران، چندین سالن آن‌طرف‌تر، حیاط شیران قرار دارد. این حیاط مستطیلی شکل، 35 متر طول و 20 متر عرض دارد و دورتادور آن، 124 مجسمه از سنگ مرمر به چشم می‌خورد. محوطه شیران در نیمه دوم حکمرانی نصرید سلطان محمد پنجم، یعنی از 1362 تا 1391 میلادی ساخته شد. از این محوطه به سه اتاق زیبا وارد می‌شویم، تالار دو خواهر، تالار بنو سراج و تالار شاهان.

حیاط و محوطه شیران مکانی شخصی برای سلطان و نزدیکانش به حساب می‌آمد؛ چهار مکان که هرکدام اندازه مخصوص به خود را دارند، البته عملکرد هرکدام از این بخش‌ها، برحسب نیاز، تغییرات فصلی و نظرات شخصی تغییر می‌کرده است. در این سالن‌ها، هیچگونه مبلمان و تزیینات ثابتی وجود نداشته است و حاکم با نزدیکانش ملاقات می‌کرده است، افراد غذا می‌خوردند و می‌خوابیدند. حرمسرا در طبقه بالا قرار داشت و از پشت دیوارهای مشبک، زن‌ها که کارهای روزانه‌شان را در خفا انجام می‌دادند، می‌توانستند به تماشای رفت و آمدهای حیاط بپردازند. 

دورتادور حیاط شیران، ورودی‌هایی وجود دارد که به دیگر سالن‌های کاخ ختم می‌شود. یکی از نکات عجیب درباره این بخش، وجود نقاشی‌هایی از انسان‌ها در بخش شاه‌نشین است. چرا که در معماری اسلامی، معمولا از به تصویر کشیدن صورت موجودات زنده خودداری می‌کنند. حضور این نقاشی‌ها نشان می دهد الحمرا در دنیایی قرار داشت که هنر گوتیک بر همه جا مسلط بود. در ادامه باید توضیح دهیم که در حیاط شیران می‌توان تاثیراتی از دین مسیح را نیز مشاهده کرد؛ به عنوان مثال حیاط در وسط قرار دارد و توسط تعدادی زیادی ستون‌های بلند احاطه شده است که به کلیساهای مسیحی شباهت دارد. از دهان 12 شیری که در وسط حیاط قرار گرفته‌اند، آب بیرون می‌ریزد و به چهار مسیر آب هدایت می‌شوند که چهار رودخانه بهشت را یادآور می‌شوند. جالب آنکه این فواره‌ها موجب کاهش دما می‌شوند و در تابستان دمای اینجا هیچگاه بیشتر از 22 درجه سانتی‌گراد نمی‌شود.

در آخر خوبست ذکر کنیم که فواره شیران را می‌توان یکی از معروفترین تصاویر الحمرا دانست؛ البته این تنها یک المان تزیینی نیست و بلکه مرکز یک طرح کامل به حساب می آید. در حقیقت، دو فواره دیگر هم در مجموعه وجود دارند که در فضای سرپوشیده قرار گرفته اند. 

سالن سفیران | Hall Of The Ambassadors

این، بزرگترین اتاق کاخ است و برای ملاقات های مهم از آن استفاده می‌کرده‌اند. نوری که از پنجره‌‌ها وارد این اتاق می‌شود، منظره ای دراماتیک و جذاب را پدید می‌آورد. سقف این سالن با 8 هزار تکه از چوب درخت سدر ساخته شده است که همگی به صورت الگوهای متقاطع و نمادی از هفت طبقه بهشت به حساب می آیند. گنبد این سالن  45 متر ارتفاع دارد. این گنبد سقفی تزیینی است و تکیه گاه هیچ بخشی نیست؛ سقف واقعی بالاتر از این گنبد قرار دارد. به روی دیوارهای این سالن هم اشعار عربی نوشته شده است. این سالن در مرتفع ترین ساختمان مجموعه ساخته شده است و بالای آن، یک برج نظامی مکعبی به چشم می خورد. از بالای این برج، بازدیدکنندگان می توانند تمامی مجموعه و حیاط هایش را مشاهده کنند. 

سالن مکارابه | Hall Of Mocarabes

اولین سالنی که در اطراف حیاط شیران قرار دارد، با نام سالن مکارابه شناخته می شود، این سالن برای پذیرایی و میهمان نوازی از بازدیدکنندگان مورد استفاده قرار می گرفت و ساده ترین سالن از حیاط شیران به حساب می آید. سالن مکارابه به در ورودی قدیمی کاخ نزدیک است و به خاطر وجود طاق های مقرنس کاری درون آن، به نام مکارابه شناخته می شود. بد نیست توضیح دهیم مقرنس کاری، نوعی طاقچه‌بندی آذینی و تزیین حجمی است که در زیرگنبدها یا نیم‌گنبدهای روی ایوان‌ها و درگاه‌های ورودی مورد استفاده قرار می گیرد. جالب آنکه برای بازدید از این سالن از طریق حیاط شیران، بازدیدکنندگان باید از زیر سه طاق مقرنس کاری بگذرند. 

سالن قایق | Hall Of The Boat

اسم اصلی این کاخ، در زبان عربی باراکا بود و این نام، در تمامی دیوارهای این بخش به چشم می خورد. جالب آنکه، به مرور زمان، این نام به باراک تبدیل شد و از آن جایی که باراک در اسپانیایی به معنای قایق است، به این مکان، سالن قایق می گویند. البته بعضی ها باور دارند که سقف این بخش، یادآور طرح و شکل قایق است و وجه تسمیه آن، این مساله است. 

حیاط سالن طلایی | Court Of the Golden Room: این مکان، منطقه عمومی ساختمان را به اقامتگاه خصوصی متصل می کند. این جا نیز با گچ بری های زیبا و چشمنواز تزیین شده است. در این مکان دو در وجود دارد که یکی از آن ها، به هیچ مکانی ختم نمی شود و دیگری افراد را به بخش مرکزی کاخ هدیت می کند. 

کاخ کماره | Comares Palace: اینجا اقامتگاه رسمی پادشاه بود و همینطور، به عنوان مکانی برای برگزاری مراسم ها نیز مورد استفاده قرار می گرفت. 

حیاط موردیان | Myrtles Court: در این حیاط، یک استخر وجود دارد و فواره کوچکی، آب این استخر را به آرامی پر می کند. این استخر، در تابستان ها موجب خنکی فضا می شود و در زمستان ها، هوای گرم را در فضا پراکنده می کند. بد نیست این را توضیح دهیم که موردیان نام درختچه یا درختی ست که بیشتر در مناطق گرمسیری رشد می کند.

Hall Of The Kings: نام این اتاق، از یک نقاشی به روی سقف اینجا گرفته شده است.

کاخ چارلز پنجم | Palace Of Charles V: یک ساختمان بزرگ به سبک رنسانس که به دستور چارلز پنجم ساخته شد اما هیچگاه کامل نشد. امروزه، اینجا کاربری موزه را دارد. 

عمارت جنرالیف | Generalife: این مکان شامل باغی زیبا و قصر تابستانه می شود. مکانی که برای کسب آرامش و لذت بردن از طبیعت، انتخاب بسیار خوبی به شمار می رود. بد نیست توضیح دهیم که جنرالیف، در حقیقت جَنَّة الْعَرِيف است و می توان آن را بهشت دوست معنا کرد. 

امکانات الحمرا 

• پارکینگ با گنجایش 500 خودرو
• راهنمای بازدید
• کمد نگهداری وسایل
• سرویس بهداشتی
• راهنمای شنیداری

سخن آخر 

به معرفی کاخ الحمرا پرداختیم و به گوشه گوشه این جاذبه شاخص گرانادا سر زدیم. پرده از تاریخچه این مکان برداشتیم و نگاهی به سرنوشت آن در طول تاریخ داشتیم. نظر شما درباره این جاذبه چیست؟ 

آیا تاکنون بازدید از اینجا داشته‌اید؟ تجربه سفر خود را با دیگر کارناوالی‌ها در میان بگذارید. 

مایلید کدامیک از دیگر جاذبه‌های اسپانیا و جهان را به شما معرفی کنیم؟