روستای سرآقاسید چهارمحال و بختیاری | ماسوله زاگرس

بارها و بارها نام ماسوله گیلان را به عنوان روستای پلکانی ایران شنیده اید. امروز می خواهیم شما را با ماسوله ای دیگر آشنا کنیم؛ روستای سرآقاسید چهارمحال و بختیاری که با همان بافت پلکانی در کوه های زاگرس شکل گرفته است و جلوه ای خاص و دیدنی دارد. روستایی که امامزاده سرآقاسید را در خود جای داده است و به همین دلیل به این نام خوانده می شود. با کارناوال همراه باشید تا جاده روستای سرآقاسید را طی کنیم و خودمان را به این روستا برسانیم. شاید سرآقاسید مقصد بعدی سفرتان شد...

دلایل اصلی سفر به روستای سرآقاسید

روستای سرآقاسید با بسیاری از روستاهای ایران متفاوت است و حال و هوای خاص خودش را دارد. دلایل اصلی سفر به این روستا در موارد زیر خلاصه می شوند:

سفر در زمان را تجربه کنید

شاید در نگاه اول سفر به روستایی همچون سرآقاسید که از حداقل امکانات برخوردار است، آن قدرها هم جالب به نظر نرسد اما همین نبود امکانات است که باعث شده تا سرآقاسید مقصدی بکر و ناب باقی بماند.

شما برای رسیدن به سرآقاسید، یک جاده خاکی به شدت ناهموار و پیچ در پیچ کوهستانی را پشت سر می گذارید؛ اما با ورود به روستا و دیدن چهره مهربان مردم، همه خستگی ها از یادتان می رود. در اینجا خبری از آنتن تلفن همراه نیست و شما کاملا از دنیای پر دغدغه به دور هستید. گشت و گذار در این روستا به منزله سفر در زمان است، گویی از قرن بیست و یک به جای دیگری در زمان پرت می شوید.

ساکنان روستا به خوبی از شما استقبال می کنند

حالا می توانید یک نفس راحت بکشید، به سراغ محلی ها بروید و از شنیدن قصه ها و هم صحبتی با آنها غرق لذت شوید. مردمی که پوشیدن لباس سنتی را به هر پوششی ترجیح می دهند، نشان از دست نخورده بودن فرهنگ این روستا دارند. پوشش مردم و گویش شیرین آنها بخش بزرگی از زیبایی های سرآقاسید را تشکیل می دهند.

در اینجا فرصت تجربه زندگی بومی را دارید

خودتان را برای اقامت آماده کنید و به کمک محلی ها، سیاه چادری را برای اقامت برگزینید. بوی نان محلی، سبزیجات کوهی، لبنیات محلی و ... هوش از سرتان می برد و همه سختی های سفرتان را فراموش می کنید. صدای موسیقی محلی که بپیچد، گوش های تان را از همیشه تیزتر می کنید تا مبادا ثانیه ای از آن را از دست بدهید. اگر شانس اقامت در روستا نصیب تان شود، به هنگام صبح، چشم های تان را به چشم اندازی باز می کنید که نمی خواهید از آن چشم بردارید. صدای پرندگان، دام ها و صحبت های مردم با لهجه ای شیرین، لذتی بی پایان را برای تان به ارمغان می آورند.

جلوه ای ناب از معماری پلکانی را تماشا کنید

سرآقاسید به ماسوله زاگرس شهرت دارد؛ در اینجا خانه ها قدم بر دوش یکدیگر گذاشته و همچون پلکانی به سوی آسمان رفته اند. پشت بام خانه پایینی نقش حیاط خانه بالایی را دارد و در عین حال به عنوان گذرگاه نیز مورد استفاده قرار می گیرد. این جلوه زیبایی خاصی را پدید آورده که در هر جایی نمی توانید آن را به این صورت بکر و دست نخورده ببینید.

از تماشای عشایر لذت ببرید

اگر در اردیبهشت و خرداد راهی سرآقاسید شوید، شانس این را دارید که کوچ عشایر را به تماشا بنشینید. آنها از مناطق گرمسیر خوزستان به چهارمحال و بختیاری می آیند و در گذر از جاده سرآقاسید، می توانید شاهد این حرکت آنان باشید. البته در فصول گرم سال، همیشه فرصت همنشینی با عشایر را در سفر به این روستا دارید چرا که سرآقاسید اتراقگاه ییلاقی عشایرِ منطقه در بهار و تابستان است. 

جاذبه های روستای سرآقاسید

حوضچه های نمک

چشمه نمک یا حوضچه های نمک از دیدنی های جالب توجه روستای سرآقاسید به شمار می روند.  این چشمه در ۲۰ کیلومتری روستا واقع شده است و یکی از مکان ها کسب و کار برای روستاییان محسوب می شود. حوضچه هایی در حوالی این چشمه ساخته شده است که آب چشمه به آنها می ریزد. زنان روستا به سراغ این حوضچه ها می آیند و از آنها نمک برداشت می کنند. در بازدید از این حوضچه ها، با یک تیر دو نشان می زنید؛ هم فرصت هم صحبتی با زنان روستا را دارید و هم از تماشای جلوه ای که این حوضچه ها به وجود آورده اند، لذت می برید.

بارگاه امام زاده سر آقا سید

یکی از دیدنی های اصلی روستا، بارگاه سید آقا عیسی است که به نوعی هسته روستا به شمار می رود و نام روستا نیز از آن آمده است. نسب این امامزاده با پنج واسطه به امام هفتم (ع) می رسد و به سید صوفی و امامزاده سرآقاسید نیز شهرت دارد..

بسیاری بارگاه امامزاده سید آقا عیسی را هسته اصلی این روستا می دانند. با وجود آنکه هنوز تاریخ دقیقی از قدمت سرآقاسید در دست نیست اما شجره امامزاده به بیش از 600 سال پیش باز می گردد و این نشان از قدمت بسیار بالای روستا دارد. 

بهترین فصل سفر

روستای سرآقاسید دارای آب و هوای کوهستانی است. این روستا در تابستان ها آب و هوایی مطبوع دارد و سرما در فصول سرد آن سخت و طاقت فرساست. 

بهار و تابستان: در فصل بهار منظره پشته های علوفه تازه برای آذوقه زمستانی، از زاویه بالا دیدنی است. در ماه های اردیبهشت و خرداد عشایری که از مناطق گرمسیر خوزستان به چهارمحال و بختیاری وارد می شوند از مسیر روستای سرآقاسید عبور می کنند و تماشایی ترین صحنه ها را به تصویر می کشند.

پاییز و زمستان: سرآقاسید تنها در 6 ماه فصول بهار و تابستان قابل دسترسی است و ساکنان آن گاهی ماه های سرد سال را پشت حصاری از برف و بدون هیچگونه ارتباطی با دنیای بیرون می گذرانند تا دوباره با آمدن بهار دسترسی به روستا ممکن شود.

اقامت در روستای سرآقاسید

هنوز هتل ها و مسافرخانه های آنچنانی به این روستا راهی پیدا نکرده اند اما اگر می خواهید اقامت در سرآقاسید را تجربه کنید می توانید از خانه های محلی استفاده کنید یا در سیاه چادرها اقامت داشته باشید تا مردم محلی از درآمد حاصل از گردشگری استفاده کنند. شاید هم ترجیح دهید در یکی از شهرهای اطراف همچون کوهرنگ یا شهرکرد اقامت کنید و روزی را به بازدید از این روستا اختصاص دهید.

امکانات روستای سرآقاسید

اهالی آب آشامیدنی خود را از منطقه ارچنه در غرب روستا تامین می کنند. ساکنان روستا از نعمت برق نیز برخوردارند اما با بارش برف و بروز مشکلات، با قطعی مواجه می شوند. خبری از امکاناتی مثل درمانگاه و سوپرمارکت و ... در روستا نیست و جاده سرآقا سید نیز تنها 6 ماه از سال باز است و با بارش برف بسته می شود. کپسول های گاز و چراغ های نفتی نیز در این روستا مورد استفاده قرار نمی گیرند و هنوز شعله چاله های آتش، گرمابخش خانه و تامین کننده انرژی لازم پخت و پز است. دانش آموزان این روستا فقط تا مقطع راهنمایی به تحصیل مشغول هستند و برای تحصیل در مقطع دبیرستان به شهر می روند و در 6 ماه از سال پدر و مادر را نمی بینند.

از آنجا که سرآقاسید روستایی تقریبا بکر است، از آن انتظار امکانات عالی نداشته باشید. همه جذابیت این روستا به سادگی و صفای آن است که برای ساعاتی شما را از دغدغه های شهر و روزمرگی هایش دور می کند. به عنوان مثال سرویس بهداشتی عمومی در روستا محدود است و انتخاب های زیادی هم برای اقامت وجود ندارد. در مورد خوراکی ها هم باید به خوراکی های محلی اکتفا کنید و لحظاتی را به شکلی متفاوت بگذرانید. موبایل تان هم در این روستا آنتن نمی دهد و ارتباط تان با دنیای بیرون به کل قطع می شود.

به تصویر جاده روستا توجه کنید

دیدنی های اطراف

در اطراف روستا دیدنی های معروفی وجود دارند که با اقامت چند روزه، می توانید از آنها هم بازدید داشته باشید:

آبشار شیخ علی‌خان | حدود 40 کیلومتر 

غار یخی چما | 30 کیلومتر

 پیست اسکی چلگرد | 50 کیلومتر

کوه های زردکوه بختیاری | 30 کیلومتر : بلند ترین قله این کوه ها 4221 متر ارتفاع دارد و برای کوهنوردی مناسبند.

غذاهای محلی روستای سرآقاسید

حواس تان را حسابی جمع کنید تا مبادا در سفرتان از خوشمزه های این روستا غافل شوید.

آش کاردین (آش کارده) یکی از مهم ترین غذاهای روستا محسوب می شود. کاردین نوعی گیاه کوهی است که به وفور در اطراف روستا یافت می شود و آش کاردین ترکیبی از دوغ، سبزی کاردین و افزودنی‌ هایی دیگر از قبیل برنج است.

آش برگ هم یکی از غذاهای خوشمزه روستاست. برای پخت این آش، خمیر را به صورت رشته‌هایی باریک در آورده و با نخود، عدس و روغن حیوانی می‌پزند. پس از آن سبزی آش و لوبیا را به آن می افزایند.

کباب های خوشمزه را فراموش نکنید. در این روستا کباب بختیاری با گوشت قرمز و گوشت پرندگان و در اندازه های بزرگ تهیه می شود. روستاییان در کنار این غذا فتیر و دوغ نیز مصرف می کنند.

نان كَلگ که از میوه درخت بلوط در تهیه آن استفاده می شود. برای پخت این نان، مغز میوه بلوط را آسیاب می کنند تا آردی از آن به دست بیاید و سپس پخت نان را آغاز می کنند. بد نیست بدانید درخت بلوط در جای جای این روستا از ارتفاعات گرفته تا کوهپایه ها به چشم می خورد و یکی دیگر از استفاده های میوه این درخت تهیه خوراک دام از آن است.

معماری روستای سرآقاسید

همانگونه که گفتیم، روستای سرآقاسید نمونه ای از معماری پلکانی در منطقه زاگرس مرکزی است و  لقب ماسوله زاگرس را یدک می کشد. خانه های این روستا به صورت فشرده و پلکانی با اتاق های کوچک و تو در تو شکل گرفته اند و در ساخت آنها خشت خام و چوب به کار رفته است. دیوارهای پهن و درهای کوچک چوبی و نبود پنجره از ویژگی های خانه های این روستا به شمار می روند که توجه مسافران را به خود جلب می کنند.

خانه ها دارای دو بخش مجزا برای سکونت اهالیِ خانه و نگهداری دام و طیور و انبار هستند. در قسمت مسکونی خانه نیز دو بخش وجود دارد: اتاقی به نام لامردان که اتراقگاه مهمان و مردان خانواده است و دیگری اتاقی که به سکونت اعضای خانواده اختصاص دارد.

در این روستا هم مانند آنچه که در سایر روستاهای پلکانی دیده می شود، پشت بام منزل پایینی به منزله حیاط خانه بالایی و محل گذر ساکنان روستاست. بد نیست بدانید که با معماری پلکانی در مصالح و زمین صرفه جویی می شود و در اینجا اتصال زنجیره وار خانه ها باعث ایجاد پیوستگی خاصی در میان خانه های روستا و تمایز آن با سایر اجتماعات بختیاری شده است.

آشنایی با مردم روستای سرآقا سید

روستای سرآقا سید جمعیت متغیری دارد؛ جمعیت در تابستان به بیش از دو هزار نفر می رسد در حالی که در زمستان کمتر از هزار نفر در روستا هستند. مردم روستا از تبار چهار لنگ و هفت لنگ بختیاری هستند و اکثر آنها را سادات تشکیل می دهند. مردم به گویش لری سخن می گویند و با همین سخن گفتن ها بر جذابیت روستا می افزایند. اهالی سنت و فرهنگ خود را به خوبی حفظ کرده اند و همه چیز آن قدر ناب و بکر و دست نخورده است که گویی زمان، خیالِ گذر در این روستا را نداشته و ندارد. 

پوشاک مردم

پوشاک اصیل یکی از نشانه های حفظ شدن فرهنگ مردم در این روستاست. زنان و دختران روستا با همان پوشش زیبا و محلی به سوی کوه و صحرا می روند تا برای گرمایش و پخت و پز در خانه های شان هیزم جمع کنند. آنها باهمان لباس زیبا در کنار حوضچه های نمک حاضر می شوند و به جمع کردن نمک می پردازند.

پوشش مردان در این روستا شامل زیر شلوار، شلوار دبیت، پیراهن، چوقا، شال کمر و گیوه است و پوشش زنان روستا نیز از پیراهن، شلوار، می‌نا، لچک، جلیقه، کلنجه و انواع کت با پارچه های گران قیمت و خوش رنگ تشکیل می شود. پیچ و تاب گیسوی بافته زنان از گوشه چارقدشان بیرون است و هنوز به سبک قدیم موهای خود را می آرایند.

موسیقی و رقص

مردم روستا علاقه خاصی به موسیقی و هنر دارند. توشمال‌ها (نوازندگان ایل بختیاری)، مقام های موسیقی گله‌داری، برزگری، ابوالقاسم خان و مقام شیر علی مردون را به اجرا درمی آورند. توشمال‌ها در مراسم نیز نقش مهمی ایفا می کنند و آلات موسیقی بختیاری‌ مثل سرنا زینت بخش عروسی، جشن ها و مراسم عزاداری است. آوازهای محلی روستا با لهجه لری به خصوص در هنگام کار، در مراسم عروسی طنین انداز می شود. رقص‌های محلی مانند رقص عروسی، رقص دستمال، رقص آرام، رقص تند و رقص مجسمه که خاص عشایر بختیاری است در میان مردم روستا رواج دارد.

اعتقادات و باورهای جالب مردم روستا

 مردم اعتقاد عجيب و محکمی به امام زاده سید آقا عیسی دارند و معجزات این امام زاده سینه به سینه نقل شده و ورد زبان هاست.  

یک عَلَم در داخل امام زاده وجود دارد که گفته می شود هنگام جنگيدن و دعوت مردم به اسلام در دستان سید آقا عیسی قرار داشته است. اعتقاد به این علم به حدی است که در زمان های حساس مثل خشکسالی و طلب باران و هنگام شیوع بیماری توسط مردم در محل های مختلف چرخانده می شود تا مشکل حل شود. نشانه ای به شکل 8 بر روی کوه خیمه در روبه روی روستا وجود دارد که مردم معتقدند نشانه ای است از قبله و  آقا سيد عيسی با پرتاب نيزه ای آن را به مردم نشان داده است.

چشمه ای در همین کوه به نام مراد چشمه وجود دارد و اعتقاد مردم بر این است که اگر کسی با نیت پاک دست خود را در آب آن فرو ببرد، نشانه ای برای برآورده شدن آرزویش به دستش می آید. این نشانه ها می تواند انواع سنگ ریزه، برگ، گل سر و یا هر چیز دیگری باشد که تعبیر خاصی در آن ها نهفته است.

مردم وجود منطقه ای به نام بی آبه را مربوط به قبل از زمان حضور آقا سید می دانند. مردم روستا در چشمه ای که خدر نام دارد، لباس نمی شویند چون معتقدند این چشمه متعلق به حضرت خضر بوده است.

نام گذاری روستا

نام این روستا از دو بخش تشکیل شده است: سر + آقا سید

آقا سید که لقب امام زاده سید آقا عیسی است که بقعه اش در روستا قرار دارد. در مورد بخش اول می توان گفت که در محاوره برای رفتن به یک مکان خاص از پیشوندهای خاصی استفاده می شود. مثلا می گوییم می روم پابوس امام رضا (ع) یا می روم سر درس و مثال هایی از این قبیل. می توان این احتمال را داد که عشایری که بعدها در این روستا ساکن شدند به هنگام قصد زیارت این امامزاده می گفتند " می روم سر آقاسید " به این معنی که می روم زیارت آقا سید، مرور زمان و تکرارِ این اصطلاح موجب انتخاب این نام برای روستا شده است.

برخی نیز معتقدند چون خانه ها در بالای امام زاده به صورت پلکانی شکل گرفته اند و همه شان به آن دید دارند این نام برای روستا انتخاب شده است.

توصیه های کارناوالی

در سفر به روستای سرآقاسید به فرهنگ مردم بومی احترام بگذارید و باعث رنجش خاطر آنها نشوید.

انتظار آنتن دهی تلفن های همراه تان را در اینجا نداشته باشید و خودتان را برای یک زندگی به دور از آنها آماده کنید.

از محصولات خوشمزه این روستا که محصولات لبنی مانند شیر، دوغ، کشک، ماست و کره است، چشم پوشی نکنید.

می توانید نمک را به عنوان سوغات این روستا تهیه کنید.

مغازه کوچکی در روستا است اما محصولاتش محدود است. اگر قصد ماندن در سرآقاسید را دارید، مایحتاج خود را به همراه ببرید.

سخن آخر

روستاهای پلکانی در سراسر ایران وجود دارند و هر یک زیبایی های خاصی را در خود جای داده اند. در شمال ایران ماسوله با فضای مه آلودش دلبری می کند و سرآقاسید در دامنه زاگرس، جلوه ای دیگر را به نمایش گذاشته است. اگر به این روستا سفر کرده اید، از حال و هوایش برای مان بگویید. آیا این روستا را برای سفر پیشنهاد می کنید؟

آیا روستای پلکانی دیگری را می شناسید؟

تجربیات و نظرات خود را با دوستان کارناوالی به اشتراک بگذارید.