آرامگاه شمس تبریزی خوی

یادمان شمس تبریزی یکی از مکان‌های زیارتی و گردشگری شهر خوی است که هر ساله گردشگران و بازدیدکنندگان زیادی را سمت خود می‌کشاند. "شمس" (زاده ۵۸۲ – درگذشته ۶۴۵ هجری قمری) شاعر صوفی و نام آشنای مسلمان سده هفتم بود که علاقه‌اش به سفر او را به مولانا در قونیه رساند. مولانا پس از دیدار با شمس، درس و وعظ را کنار نهاد و اهل سماع و شاعری شد. این رفتار مولانا برای مریدانش پذیرفتنی نبود تا جایی که اذیت و آزار آنها موجب شد شمس بی‌خبر قونیه را ترک کرد.

مولانا از دوری شمس به شدت اندوهگین بود، تا آنکه نامه‌ای از شمس به او رسید و شمس دوباره به نزد وی بازگشت. اما آتش کینه و خشم دوباره شعله‌ور شد و این‌بار شمس ناپدید شد و دیگر کسی اثری از او نیافت و به همین علت به طور دقیق مشخص نیست که وی در کجا دفن شده است. برخی معتقدند شمس در همان قونیه دفن شده است و عده‌ای دیگر آرامگاه وی را در شهر خوی می‌دانند. در مکانی که امروز آن را تحت عنوان مقبره شمس تبریزی می‌شناسند، به جز یک سنگ قبر منسوب به شمس و یک سردیس از این مرد بزرگ، یک مناره عجیب به ارتفاع 15 متر هم به چشم می‌خورد. جالب است بدانید که می‌گویند شاه‌اسماعیل که به شمس علاقه بسیار داشت دستور می‌دهد در مجاورت مقبره منسوب به شمس، برای او کاخ زمستانی بسازند. این کاخ با یورش عثمانی‌ها 3 بار تخریب می‌شود و از آن کاخ باشکوه زمستانی و 3 مناره، تنها یک مناره می‌ماند؛ مناره‌ای به ارتفاع 15 متر که از آجر ساخته شده و سطح بیرونی آن ‌را شاخ‌های قوچ پوشانده است. شاخ قوچ‌های وحشی که شاه اسماعیل صفوی طی اقامت 40 روزه‌اش در کوه چله‌خانه خوی شکار کرده بود برای تزئین این مناره به کار رفته‌اند تا قدرت شاه صفوی در شکار را به همگان نشان دهند. در حال حاضر، امروز به کل این محوطه آرامگاه شمس تبریزی می‌گویند و قرار است تا با برگزاری برنامه‌های فرهنگی، حال و هوا و رونق بیشتری بگیرد.

 این اثر ۱۴ بهمن ۱۳۵۲ با شماره ۹۶۶ به ثبت ملی شده است.