زاینده رود‎

زاینده رود را پرآب‌ترین و بزرگ‌ترین رودخانه فلات مرکزی ایران می‌دانند. رودی که سرچشمه آن از کوه‌های زاگرس مرکزی به ویژه زردکوه در استان چهارمحال و بختیاری است و در نهایت به تالاب گاوخونی می‌پیوندد. زاینده‌ رود اصفهان به عنوان ۱۸اُمین اثر طبیعی در ۲۰ بهمن ۱۳۸۹ در فهرست میراث طبیعی ایران قرار گرفت. چشمه دیمه و تونل کوهرنگ در استان چهارمحال و بختیاری سرشاخه اصلی زاینده‌رود است که در ادامه رود پلاسجان، چشمه لنگان و چشمه مرغاب اصفهان نیز به این رودخانه می‌پیوندند و در نهایت آب زاینده‌ رود وارد استان اصفهان می‌شود. زاینده رود یکی از بهترین رودخانه‌های ایران برای ورزش پر طرفدار و مهیج رفتینگ است.

از پل‌های تاریخی زاینده رود می‌توان به پل تاریخی روستای اورگان در شهرستان چادگان اشاره داشت. این پل اولین پل قدیمی بالادست زاینده‌ رود است. پل زمان‌خان و پل هوره در استان چهارمحال و بختیاری، پل‌های مشهور تاریخی سی و سه پل یا پل الله‌وردی خان، پل خواجو، پل جویی، پل مارنان، پل کله، پل فلاورجان، پل بابا محمود و پل‌های اژیه و ورزنه در استان اصفهان از دیگر پل‌های معروف زاینده رود بوده و «پل شهرستان» قدیمی‌ترین پل ساخته شده بر روی آن است.

علت خشک شدن زاینده رود

این مشکل از اوایل دهه ۷۰ و در دولت محمد خاتمی و با انتقال آب به استان یزد آغاز شد و در دولت بعدی هم ادامه یافت. محمود احمدی‌نژاد در سفر به استان چهارمحال و بختیاری شرایطی را فراهم کرد که تقسیم آب به‌طور کلی تغییر یافت و در نتیجه آن حق آبه شیخ بهایی نادیده گرفته شد و با برداشت‌های بی‌رویه، موجب عدم رسیدن آب به پشت سد زاینده‌ رود شدند. عوامل زیادی در خشک شدن زاینده رود دخیل بودند که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد؛ این مشکل تاثیرات منفی در زندگی مردم و همچنین صنعت توریسم داشت. 

• کم شدن ارتفاع برف در سرچشمه‌ها مانند زردکوه و چلگرد
• تبدیل ۱۸۰ هزار هکتار مراتع منابع طبیعی به باغ در بالادست رودخانه زاینده‌ رود در استان چهارمحال و منطقه فریدن.
• ایجاد بندهای سازه‌ای و مخزنی جهت توسعه کشاورزی در سراب حوضه به اسم آبخیزداری.
• استقرار صنایع بزرگ از جمله ذوب‌آهن اصفهان، پالایشگاه نفت اصفهان، پتروشیمی اصفهان، فولاد مبارکه، شرکت نفت سپاهان و بسیاری از صنایع دیگر.
• الگوی کشت نامناسب با اقلیم منطقه مانند کشت برنج در استان اصفهان و شهرستان‌های لنجان، زرین‌شهر، باغ‌بهادران.
• فاز نخست انتقال آب از زاینده‌ رود به شهر یزد در اسفندماه ۱۳۷۸ توسط محمد خاتمی رئیس‌جمهور وقت و خشک شدن زاینده‌ رود یکسال بعد یعنی سال 1379.
• برداشت بی‌رویه آب در مسیر رودخانه در محدوده سد تا پل کله توسط پمپاژ که بیش از کل میزان آب ورودی است.
• انتقال حدود ۱۴۰ میلیون متر مکعب آب به صنایع استان‌های یزد و کاشان.
• تخصیص بودجه سنواتی برای خط لوله دوم زاینده‌ رود به یزد و نیز پروژه انتقال آب زاینده‌ رود به فولاد بروجن، توسط مجلس و دولت.

نکته قابل توجه عضویت ایران در کنوانسیون بین‌المللی رامسر است که براساس آن حق تصویب قوانینی که موجب خشک شدن تالاب‌ها می‌شود را نخواهد داشت، اما عملا چیزی که می‌‌بینیم خلاف این امر است. برداشت بی‌رویه آب از حوزه آبریز زاینده‌ رود در فلات مرکزی و اختصاص آن به صنایع و مناطق دیگر خلاف تعهد ایران در این کنوانسیون است.