معرفی شهر اصفهان | دانستنی های قبل از سفر

از میان شهرهای گردشگری ایران، به سراغ محبوب ترین شهر توریستی کشورمان رفته ایم و می خواهیم با معرفی شهر اصفهان، در مورد جنبه های گردشگری، فرهنگی، تفریحی و هنری این شهر اطلاعات جذابی به دست بیاوریم. در این مطلب قصد داریم از جاهای دیدنی و سوغات اصفهان برای تان بگوییم، به سراغ جاهای دیدنی اطراف اصفهان برویم، از تاریخچه این شهر رویایی دانستنی های تازه ای کسب کنیم و به مرور حقایقی از نصف جهان ایران بپردازیم. 

البته اگر بخواهید برای سفر به اصفهان برنامه بریزید و به اطلاعات بیشتری از آنچه در این مطلب گفته شده نیاز دارید، تنها کافی ست وارد صفحه راهنمای سفر به اصفهان شوید تا در کنار آشنایی با دیدنی ها و تفریحات این شهر در مورد اقامت در آن، حمل و نقل عمومی در اصفهان و بسیاری موارد دیگر اطلاعات مفیدی به دست بیاورید. همچنین می‌توانید با استفاده از نقشه آنلاین ایران موقعیت مکانی جاذبه‌های شهر را با دقت بررسی و برنامه‌ریزی بهتری برای سفرتان داشته باشید.

چرا سفر به اصفهان؟

• یکی از 5 شهر برتر گردشگری ایران است. 
• می توان از جاذبه های گردشگری بی نظیری مانند میدان نقش‌جهان، مسجد شیخ لطف‌الله، کاخ چهلستون، بازار اصفهان، کلیسای وانک، مسجد جامع اصفهان، منارجنبان و ... در این شهر دیدن کرد. 
• برخی از مهمترین و زیباترین پل های ایران مانند سی‌‌وسه پل و پل خواجو در این شهر قرار گرفته اند. 
• به غیر از جاذبه های مشهور تاریخی، دیدنی‌های جذابی مانند موزه موسیقی، آکواریوم اصفهان، محله ارمنی‌ها، خیابان چهارباغ، مجموعه تفریحی کوه صفه، مجموعه تفریحی پارک جنگلی ناژوان و ... گشت و گذار در این شهر را دلچسب‌‌تر می کنند. 
• با سفر به اصفهان می توانید با گشت در بافت تاریخی و جاذبه های مشهور شهر، به یکی از مهمترین دوره های تاریخ ایران، دوره صفوی سفری به‌یادماندنی داشته باشید. 
• سفر به اصفهان، سفر به پایتخت صنایع‌دستی ایران محسوب می شود. با انتخاب نقش‌جهان به عنوان مقصد سفر می توانید با این بخش از فرهنگ ایران نیز آشنا شوید. 

اطلاعات کلی شهر اصفهان

بهتر است پیش از اینکه راهی اصفهان شویم اطلاعات مختصری در مورد جنبه های مختلف زندگی در این شهر به دست آوریم و با دید بازتر و اطلاعات جامع‌تری به این شهر سفر کنیم.

جمعیت: جمعیت اصفهان طبق آمار رسمی کشور در سال 1395، 2243249 تن است. 

زبان: مردم اصفهان به زبان فارسی و لهجه اصفهانی سخن می گویند. در لهجه اصفهانی تفاوت هایی در آوا، واژگان، آهنگ ادای جمله ها و گاه ساختار نسبت به زبان فارسی دیده می شود. از ویژگی‌ جالب توجه لهجه اصفهانی اضافه کردن حرفِ س به جای است به آخر واژگان است. در کنار لهجه اصفهانی تکلم به گویش کلیمیان اصفهان و ارامنه و همچنین لری (به زبان لرهای ایل بختیاری) نیز کاربرد دارد.

دین و مذهب: اکثریت مردم اصفهان پیرو دین اسلام و مذهب تشیع هستند؛ اما ارامنه، یهودیان، مسیحیان و زرتشتیان و سایر اقلیت های مذهبی نیز در شهر ساکن هستند.

اقتصاد: شهر اصفهان به دلیل جاذبه های بسیاری که در خود جای داده است قطب گردشگری کشور ایران محسوب می شود. همچنین بخشی از اقتصاد این شهر تحت تاثیر کشاورزی و دامپروری رایج در اطراف آن قرار می گیرد. پرورش زنبور عسل و ماهی از مشاغل رایج در اصفهان است. صنایع نیز نقش مهمی در اقتصاد اصفهان ایفا می کنند و عبارتند از: كارخانه ذوب‌آهن، صنایع فولاد مباركه اصفهان،‌ كارخانه پلی‌اكریل اصفهان، صنایع نظامی، کارخانه های سرامیک و کاشی سازی، صنایع مواد غذایی و فرآورده‌های پلاستیكی و كارخانه‌های بافندگی و ریسندگی. 

در کنار صنایع، معادن نیز تاثیر شگرفی بر اقتصاد شهر دارند معادنی که از میان آنها می توان به معدن سنگ، طلا و سرب اشاره کرد. رونق گردشگری در این شهر باعث شده است که صنایع دستی نیز جایگاه خود را بیایند و خاتم‌ کاری، میناکاری، قالی‌ بافی، سکمه دوزی، قلمکاری، مینیاتورسازی، نقاشی و تذهیب، کاشی و سرامیک، نقره‌سازی و ملیله‌سازی نیز منبع درآمدی برای ساکنان اصفهان هستند. 

شهر های خواهرخوانده: شیان-چین، کوالالامپور-مالزی، فلورانس-ایتالیا، سنت پترزبورگ-روسیه، یاش-رومانی، بارسلون-اسپانیا، ایروان-ارمنستان، کویت شهر-کویت، فرایبورگ-آلمان، هاوانا-کوبا، لاهور-پاکستان، داکار-سنگال، بعلبک-لبنان، نیشابور و یزد و تبریز-ایران، حیدرآباد-هند، توکیو-ژاپن، اوسان-کره جنوبی. 

1 آذرماه | روز اصفهان 

29 آبان امسال بعد از سال ها کش‌وقوس و جنجال بر سر اینکه سوم اردیبهشت ماه روز اصفهان باشد یا روز ابتدایی ماه آذر، بالاخره، یکم آذرماه به عنوان روز اصفهان انتخاب شد. این مسیر طولانی انتخاب روز اصفهان، از بهمن ماه 1383 و بعد از پیشنهاد انتخاب روزی برای اصفهان از سوی دکتر شاهین سپنتا شروع شد. برخی از محققان و مسئولان روز سوم اردیبهشت روز بزرگداشت شیخ‌بهایی را به عنوان روز اصفهان پیشنهاد دادند؛ اما برخی دیگر عقیده داشتند یکم آذر باید عنوان روز اصفهان را داشته باشد. دلیل این گروه این بود که بر اساس نقاشی های صورت فلکی قوس (که نماد ماه آذر است) بر سردر بازار قیصریه و میدان نقش‌جهان و همچنین بر اساس اینکه در اسناد تاریخی بنای شهر اصفهان در آذرماه اتفاق افتاده است، به همین جهت روز یکم این ماه باید به عنوان روز اصفهان انتخاب شود. به هر حال بعد از سال ها قرار بر این شد که یکم آذرماه روز اصفهان باشد و هفته اول اردیبهشت به عنوان هفته فرهنگی لقب بگیرد. صورت فلکی قوس نیز به عنوان نماد این روز انتخاب شد و به همین مناسبت مجسمه ها و نقاشی هایی از آن در گوشه و کنار شهر اصفهان جای‌گذاری شد. 

حقایقی در باره اصفهان

* سومین شهر پهناور ایران و سومین شهر پرجمعیت کشور پس از تهران و مشهد محسوب می شود. 

* 6 اثر تاریخی آن به عنوان میراث تاریخی در یونسکو به ثبت رسیده‌اند.

* در سال ۲۰۰۶ به عنوان پایتخت فرهنگی جهان اسلام انتخاب شد.

* در سال ۱۳۸۸ عنوان پایتخت فرهنگ و تمدن ایران اسلامی و پایتخت صنعتی ایران بعد از تهران را به خود اختصاص داد.

* به دلیل وجود معماری زیبای اسلامی و بسیاری از بلوارهای زیبا، پل‌های سرپوشیده، تونل‌های زیبا، کاخ‌ها، مسجدها و مناره‌های منحصربه‌فرد در فرهنگ ایرانی، نصف جهان لقب گرفته است.

* در آذر 1394 به همراه رشت به عنوان نخستین شهرهای ایران، به شبکه شهرهای خلاق جهان (شهری که از نوآوری و توانمندی‌های شهروندان در توسعه پایدار شهری استفاده می‌کند) زیر نظر یونسکو پیوست و به عنوان شهر خلاق صنایع دستی و هنرهای سنتی انتخاب شد. 

* اصفهان یکی از بالاترین رتبه های سرانه فضای‌سبز را در ایران به خود اختصاص داده است. 

* قوچ و میش اصفهان، نمادهای جانوری این شهر محسوب می شوند. 

اطلاعات گردشگری

غذاها و خوشمزه های اصفهان

کله جوش: یکی از غذاهای سنتی اصفهان که به سرعت آماده می شود کاله جوش (کله جوش) است؛ غذایی که تقریبا در تمام شهرها پخته می شود. با توجه به راحتی آماده کردن این غذا می توان آن را در دسته غذاهای حاضری قرار داد. مواد اولیه این غذا از کشک، نعنا خشک، پیاز، گردو، روغن، نمک و فلفل تشکیل شده است. 

خورش ماست: خورش ماست یکی از غذاهای سنتی اصفهان است که مردم این شهر بسته به شرایط زیستی خاص خود آن را طبخ می کنند. این غذا که ظاهری شبیه به حلیم و طعمی شیرین دارد از ترکیب گوشت گردن بدون استخوان، ماست چکیده، نمک، شکر، آب، گلاب، زردچوبه، زعفران و خلال پسته و بادام و زرشک درست می شود. اگر به اصفهان رفتید بعد از خوردن یک غذای معروف اصفهانی، خورش ماست را به عنوان دسر انتخاب کنید.

ماش و قمری: ماش و قمری یک غذای نانی و حلیمی شکل است که از ترکیب کلم‌قمری و ماش به دست می آید و با نان سرو می شود. این غذا را با پیاز داغ تزئین و با نان تازه و ترشی سرو می کنند.

آش شله قلمکار: آش شله قلمکار، همان آش خوشمزه ای که همه ما یک بار هم که شده طعم آن را چشیده ایم اما آیا می دانستید که این غذا یک آش سنتی اصفهانی است! آش شله قلمکار به دلیل آنکه در طبخ آن از گوشت استفاده می شود، برای فصل سرما بسیار مناسب است و مواد اولیه آن شامل نخود، ماش، سبزی تره، پیاز، برنج، گوشت و ادویه می شود. 

گوش‌فیل و دوغ: یکی از مشهورترین خوراکی های اصفهان گو‌ش‌فیل و دوغ است؛ اما خیلی از ما هیچ تصویری از اینکه گوش‌فیل چیست نداریم. این خوراکی با موادی شبیه مواد زولبیا و بامیه درست می شود و دو شکل دارد. شکل اصلی آن مانند یک برگ بزرگ است که به گوش فیل شباهت دارد و به همین دلیل به آن گوش‌فیل می گویند. گوش‌فیل در اصفهان همراه با دوغ محلی که به آن نعناع و گل سرخ اضافه شده، سرو می شود. 

در کنار این خوراکی ها و غذاهای خوشمزه و دلچسب می توان به دیگر غذاها و خوراکی های مشهور و محبوب اصفهان مانند گز، نبات، گلاب قمصر کاشان، نخودآب، شیرینی برشتوک، پولکی، سوهان عسلی، نبات، گلابی و به نطنز، جوز قندی، انار بادرود، کباب و گردو گلپایگان، عسل خوانسار و فریدون شهر و بسیاری دیگر اشاره کرد. 

صنایع دستی و سوغات اصفهان

طلاسازی: یکی از هنرهای زیبا و جذاب که سراغ آن را در اصفهان می توان گرفت، هنر طلاسازی ‌ست که در این شهر رونق خوبی دارد و از صنایع دستی مهم اصفهان محسوب می شود. البته صنعت طلاکوبی نیز در اصفهان جایگاه خاص خود را دارد و اصفهانی ها تبحر خاصی در انجام آن دارند. 

سفال و سرامیک سازی: اصفهان برای سفال و سرامیک های خود نیز بسیار مشهور است. شهررضا در استان اصفهان از مراکز مهم سفالی سازی در ایران محسوب می شود و و با نقش گل و بوته و ماهی سفال های خود دل از بسیاری از خریداران می برد. 

پولکی: پولکی سوغاتی خوشمزه و محبوب اصفهان هاست و از شیره اضافی و باقی مانده فرایندی که در آن نبات درست می شود، به دست می آید. پولکی ها در طعم های مختلفی عرضه می شوند که از آن جمله می توان طعم های زعفرانی، لیمو عمانی، کنجدی، نارگیلی، پسته ای، عسلی، کاکائویی، زنجبیلی، نعنایی و ... را نام برد. 

از دیگر سوغات و صنایع دستی اصفهان می توان به شیرینی کرکی، شیرینی برنجی، برشتوک، سوهان عسلی، نمدمالی، قفل سازی، پوستین دوزی، رودوزی های سنتی، گلابتون سازی، قالی بافی، عبابافی، خوشنویسی، قلمدان سازی، گیوه بافی، گیوه دوزی، مینیاتور، نگارگری، نقره کاری، ملیله دوزی، معرق کاری، منبت کاری، فیروزه کوبی، پارچه های زرباف، قلم زنی، مسگری، میناکاری و ... اشاره کرد. 

اقامت در اصفهان

در سفر به اصفهان می توانید از انواع مختلف اقامت برای شب مانی در این شهر استفاده کنید. هتل ها در انواع مدرن و سنتی، مهمانسراها، مهمان‌خانه ها، اقامتگاه های بوم‌گردی، خانه های محلی و کمپینگ گزینه هایی هستند که پیش روی شما قرار می گیرند.

البته انتخاب بهترین گزینه از میان این همه اقامتگاه، کار چندان آسانی نیست و می تواند بسیار زمان بر باشد. به همین جهت ما در کاناوال با استفاده از فیلترهای مختلف، اقامتگاه ها و هتل های شهر اصفهان را دسته بندی کرده ایم تا شما بتوانید به راحتی محل اقامت دلخواه تان را انتخاب کنید. پس اگر در زمان سفر، اهل اقامت در هتل هستید، بدون معطلی وارد صفحه رزرو هتل های اصفهان شوید تا با انواع هتل ها و امکانات آنها در این شهر آشنایی پیدا کنید. اگر هم می خواهید اقامتی لوکس را در نصف جهان تجربه کنید، می توانید سری به صفحه هتل های پنج ستاره اصفهان بزنید تا در مورد این هتل ها و شرایط رزرو و قیمت شان بیشتر بدانید. اگر هم از طرفداران اقامت در سوئیت هستید، به صفحه اجاره سوئیت در اصفهان بروید و سوئیت دلخواه تان را به صورت آنلاین رزرو کنید. 

جاذبه های گردشگری اصفهان

اصفهان از مقاصد برتر ایران برای گشت و گذار به حساب می آید و جاذبه های متعددی را در خود جای داده است. به دلیل تعدد جاذبه های مختلف در اصفهان آنها را در دسته بندی های مختلف قرار داده ایم تا راحت تر بتوانیم آنها را به شما معرفی کنیم. البته اگر بخواهید با نقد و بررسی کامل بسیاری از این جاذبه ها َآشنا شوید و به اطلاعاتی مانند هزینه، ساعت بازدید، مسیر و نقشه و ... آنها دسترسی پیدا کنید؛ کافی ست سری به صفحه دیدنی ها و تفریحات اصفهان بزنید. 

جاذبه های تاریخی اصفهان

پل خواجو: پل خواجو زیباترین پل اصفهان و زاینده رود است و یکی از محبوب ترین مکان های شب‌گردی در شهر محسوب می شود. این پل همچنین در دوره صفوی یکی از زیباترین پل های جهان به شمار می آمد. 

سی‌و‌سه پل: سی‌و‌سه پل مشهورترین پل اصفهان است و از جاذبه های شاخص این شهر به حساب می آید. این پل نیز مانند پل خواجو یکی از تفرجگاه های اصلی مردم اصفهان است و از جاذبه های برتر شب گردی شهر نیز محسوب می شود. 

بازار اصفهان: بازار تاریخی اصفهان، یکی از بازارهای سنتی و تاریخی مشهور ایران است و در میان گردشگران خارجی و ایرانی محبوبیت فراوانی دارد. در این بازار شما، هم می توانید با فرهنگ اصیل مردم شهر آشنا شوید، هم از تماشای هنر معماران اصفهانی لذت ببرید و هم خریدی جذاب از انواع سوغات و صنایع دستی اصفهان داشته باشید. 

منارجنبان: منارجنبان از آثار برتر گردشگری شهر اصفهان است و برای مناره های لرزان خود شهرت بسیاری دارد. این اثر تاریخی، مقبره عارفی به نام "عمو عبدالله کارلادانی" است و سالانه گردشگران بسیاری را به سوی خود می کشاند. 

مسجد جامع عتیق: مسجد جامع اصفهان یا آن طور که در منابع تاریخی وجود دارد مسجد عتیق و جمعه، از بناهای تاریخی مهم اصفهان محسوب می شود و در فهرست میراث جهانی یونسکو نیز قرار دارد. از این مسجد به عنوان قدیمی ترین اثر تاریخی اصفهان یاد می کنند که قدمت آن به دوره ساسانی باز می گردد. 

میدان امام علی: میدان امام علی اصفهان پیش از اینکه میدان نقش جهان ساخته شود، مهم ترین میدان شهر بود و با نام های میدان عتیق یا میدان کهنه نیز شناخته می شد. این میدان در مرکز شهر اصفهان قرار دارد و از چهار فضای اصلی که شامل میدان اصلی، جلوخان مسجد جامع، مجموعه زیرگذرها و پارکینگ و بخش های پیرامونی میدان می شود تشکیل شده است. 

کلیسای وانک: کلیسای وانک یکی از مشهورترین کلیساهای ایران و بزرگترین کلیسای اصفهان است و از نظر نقاشی های تاریخی و تزیینات به عنوان زیباترین کلیسای شهر شناخته می شود. معماری خاص کلیسای وانک که از ترکیب معماری ایرانی و ارمنی ساخته شده، یکی از جذابیت های این بنای تاریخی مشهور است.

جاذبه های طبیعی اصفهان 

کوه صفه: کوه صفه در اصفهان که از آن با نام بام اصفهان نیز یاد می شود یکی از تفرجگاه های محبوب شهر است. کوه صفه جاذبه های تفریحی، طبیعی، تاریخی بسیاری مانند تله کابین، بولینگ، دره گردنه باد، پارک وحش، انواع چشمه های طبیعی، قلعه شاهدژ، زیپ لاین و پل معلق، شهربازی کودکان و بزرگسالان و .... را در خود جای است و در آن می توان انواع تفریحات مانند پیاده روی، کوه نوردی، صخره نوردی، سنگ نوردی و شکم گردی انجام داد. 

پارک جنگلی ناژوان: پارک جنگلی ناژوان مشهورترین جاذبه طبیعی اصفهان است که شامل باغ پرندگان، باغ موزه پروانه ها، تله سیژ، آکواریوم اصفهان، باغ خزندگان، شهربازی، موزه صدف ها، جاده سلامت، چهارچرخ های خانواده، کالسکه و قطار، باغ رویش، فضای سبز، شهربازی و .... می شود.

باغ فدک: باغ فرهنگی تفریحی فدک از جاذبه های کمتر شناخته شده اصفهان است و 47 هزار اصله درخت و درختچه مانند کاج تهران، توت، زبان گنجشک، سرو شیرازی، ارغوان و ... را در خود جای داده است. این باغ در شمال شرق اصفهان قرار گرفته است و امکاناتی مانند محل کمپینگ، محل اسکان مسافران، زمین های ورزشی، زمین اسکیت، سایت بازی کودکان، باغ بانوان و ... دارد. 

دیگر جاذبه های مشهور اصفهان 

موزه کلیسای وانک: موزه کلیسای وانک از موزه های مشهور شهر است و در مجموعه کلیسای وانک قرار دارد. در این موزه شما می توانید انواعی از نسخ و کتب خطی مانند تورات، انجیل و ... را از نزدیک تماشا کنید، با مجموعه ای جذاب از تابلوهای گچبری و نقاشی آشنا شوید و از مجموعه ای از آثار فلزی مانند زیورآلات طلا و نقره، ظرف روغن مقدس و ... دیدن کنید. همچنین مجموعه های منسوجات، ظروف چینی و سفالی، آثار چوبی، فرمان ها، صنعت چاپ و بسیاری دیگر، آثار جذابی را برای تماشا و گشتی در تاریخ در اختیارتان قرار می دهند. 

آکواریوم اصفهان: آکواریوم اصفهان اولین تونل آکواریوم ایران است و در مجموعه ناژوان قرار دارد. در این آکواریوم شما می توانید به تماشای انواع گوناگونی از آبزیان از اسب دریایی و خرچنگ آبی تا ماهی پیرانا و هشت پا و کوسه سرچکشی و ... بنشینید. 

خیابان چهارباغ: خیابان چهارباغ اصفهان یکی از زیباترین خیابان های شهر است و قدمت ساخت آن به دوران شاه عباس کبیر باز می گردد. این خیابان سی و سه پل را به دروازه دولت وصل می کنند و از محبوب ترین جاذبه های پیاده گردی اصفهان محسوب می شود که در هر فصل جلوه تماشایی خاص خود را دارد. 

گورستان تاریخی تخت فولاد: شاید قرارگیری یک گورستان در میان جاذبه های اصفهان برای تان عجیب باشد اما باید بدانید که تخت فولاد از جاذبه های مهم تاریخی شهر است و مقبره افراد مهم بسیاری مانند میرفندرسکی، بابا رکن الدین، سردار اسعد بختیاری، بی بی مریم بختیاری، عبدالحسین سپنتا، حسن کسائی، جلال الدین تاج اصفهانی و ... در این گورستان قرار دارد. 

محله جلفا: یکی از جذاب ترین دیدنی های اصفهان، محله جلفای آن است که حال و هوای خوشی در آن جریان دارد و برای کافه ها و شربت‌خانه های فوق العاده خود بسیار مشهور و محبوب است. اگر در سفر به اصفهان وقت اضافه دارید حتما به این محل سری بزنید و با دیدنی های مختلف آن از جمله انواع کلیساهای تاریخی، خانه های قدیمی و کافه های مختلف آشنا شوید و روح تان را تازه کنید. 

جاذبه های اطراف شهر اصفهان 

سفر به اصفهان تنها در گشت در این شهر خلاصه نمی شود و جاذبه های فوق العاده ای در اطراف این شهر وجود دارد که می توانید در سفر به این خطه از آنها نیز دیدن کنید. 

حمل و نقل در اصفهان

اقلیم و آب و هوای اصفهان

به طور کلی آب و هوای اصفهان از نوع معتدل و خشک است و همین امر سبب شده است تا مقدار بارش باران و برف در آن کم باشد. اقلیم شهر اصفهان در شمال و شرق تحت تاثیر کویر بوده و گرم است اما در جنوب به دلیل وجود کوه صفه آب و هوای خنک تری دارد.

بهار: در فصل بهار ماه های فروردین و اردیبهشت هوا مطبوع است اما با ورود به خرداد کم کم گرم می شود.

تابستان: همان گونه که از اقلیم معتدل و خشک بر می آید تابستان های گرمی در اصفهان وجود دارد. این گرما تا اوایل پاییز ادامه پیدا می کند.

پاییز: در فصل پاییز و ماه آبان و و نیمه ی اول آذر هوا مطبوع است اما هر چه به پایان آذر نزدیک شویم، سرمای زمستان بیشتر حس می شود.

زمستان: در زمستان ها میزان بارش برف کم است و برودت هوا خیلی زیاد نیست.

موقعیت جغرافیایی اصفهان

شهر اصفهان در منطقه‌ای جلگه‌ای که از آبرفت جویبارهای کوهستانی و رودخانه زاینده رود ساخته شده است، قرار دارد. شهر اصفهان از سطح دریا 1570 متر ارتفاع دارد و از غرب به شهرستان خمینی شهر، از شرق به دشت سجزی، از شمال به شاهین شهر و از جنوب به کوه صفه و سپاهان شهر می رسد. محدوده شهری اصفهان چهارده منطقه دارد و همان گونه که پیشتر گفتیم سومین شهر بزرگ ایران است. 

مراسم هایی که در سفر به اصفهان می توانید در آنها شرکت کنید

در اصفهان هم مانند سایر شهرهای ایران در ایام خاصی از سال مراسم های گوناگونی برگزار می شود. هرچند با مدرن شدن زندگی ها، بسیاری از این آیین های قدیمی به دست فراموشی سپرده شده اند؛ اما هنوز آداب و رسومی در شهر و استان اصفهان برگزار می شود که این منطقه را از دیگر مناطق و استان های ایران متمایز می کند. 

آیین خیمه کوبی و تعزیه در نوش آباد اصفهان: ترکیبی از شبیه خوانی و عزاداری، تعریفی است در وصف آنچه مردم نوش آباد اصفهان در این مراسم در سوگ حادثه کربلا انجام می دهند. این رسم که با شرکت چند هزار نفره مردم در دو لشکر اشقیا و انبیا برگزار می شود، یکی از متفاوت ترین انواع تعزیه خوانی و عزاداری در ایران است. از جلوه های خاص این مراسم حضور افراد با گریم شخصیت های مختلف مانند حضرت موسی (ع)، حضرت عیسی (ع) و دیگر انبیاء الهی، فرشتگان و جنیان است. 

عزاداری ماه محرم در شهر اصفهان: در اصفهان عزاداری ماه محرم از شب اول ماه آغاز می شود و هر محله دسته های منحصربه‌فرد خود را برای عزاداری دارد. این دسته ها در شب های محرم به محله های یکدیگر می روند و در روز عاشورا نیز تمام آنها در میدان نقش‌جهان (میدان امام) جمع می شوند و به عزاداری می پردازند. از نکته های جالب عزاداری در اصفهان، وجود خانه ای به نام خانه زرگرباشی ست که هر سال خانم های اصفهانی روز تاسوعا در این خانه گردهم جمع می آیند و نذرهای سال قبل خود را ادا می کنند. 

آتش افروزی و جل جلائی: در شهر نطنز و روستاهای آن در رسمی هرساله در شب های هفدهم، هجدهم و نوزدهم دی ماه، کودکان در دسته های چندتایی در یکی از تپه ها و بلندی های شهر یا روستا آتشی بزرگ برپا می کنند. آتشی که شعله های آن تمام منطقه را روشن می کند. مردم این منطقه اعتقاد دارند که اگر روشنایی این آتش به درختان برسد در آن سال میوه بیشتری خواهند داشت.

آیین های ماه رمضان: از آیین های ماه رمضان در اصفهان رسم افطاری دادن است که هنوز در خیلی از مناطق شهر اجرا و در بسیاری از مساجد اصفهان سفره های افطاری کوچک و بزرگی برای پذیرایی از روزه داران پهن می شود. سنت نذری دادن به مانند دیگر شهرهای ایران در اصفهان نیز به شدت رواج دارد و نذر گوشت و خواربار از محبوب ترین خوراکی های نذری این شهر است. در کنار اینها پختن غذاهای خاص ماه رمضان، به شدت رونق می گیرد و بسیاری از اصفهانی ها برای سفره های افطاری و سحری خود، خوراکی های مختلفی مانند بریانی، شله بریان زیره، کله‌‌جوش، ماش و قمری، گوشت و لوبیا، حلیم بادمجان، خورش ماست، آش شله‌قلمکار تهیه می کنند. 

آیین های نوروزی و سال نو: اصفهانی ها، فرارسیدن سال نو را کم و بیش به مانند دیگر مردم ایران جشن می گیرند. از جمله آیین های نسبتا خاص مردم این شهر می توان به برگزاری مراسم "نوروز اول" اشاره کرد. در این رسم افراد یک خانواده در دیدوبازدیدهای‌ شان ابتدا به خانه فامیلی می روند که عزیزی را در سال قبل از دست داده باشند. بازدیدکنندگان در این آیین، به خانواده سوگوار تسلیت نمی گویند بلکه برای آنها آرزوی شادمانی می کنند تا سال نو را با فال بد آغاز نکنند. 

مراسم ازدواج و عروسی: از مشهورترین آیین های عروسی در خطه اصفهان می توان به مراسم خواستگاری، خوانچه پوش، طلبون، سیمان عروس، چیدن جهیزیه، عروس بران، بندل تخت و ...اشاره کرد. 

از دیگر آیین‌ های اصفهان می توان به آیین سقاخوانی، چله بزرگ و چله کوچک، دوختن پیراهن مراد، کُشتی محلی کمربندی، جشن آبریزان، گردوبازی، شب اسفند، نخل گردانی و بسیاری دیگر اشاره کرد. البته در اصفهان، به دلیل جمعیت به نسبت بالای ارمنی ها در شهر مراسم کریسمس، سال نوی میلادی و عید پاک در مناطق ارمنی نشین برگزار می شود. 

تاریخچه شهر اصفهان

اصفهان از آن دسته شهرهایی است که در مرکز فلات ایران قرار دارد و فراز و نشیب های زیادی را تا به امروز پشت سر گذاشته است. تعداد بسیاری از کارشناسان اتفاق نظر دارند که تهمورث، سومین پادشاه از سلسله پیشدادیان این شهر را بنا نهاد. در هنگام حمله اسکندر مقدونی به ایران، این شهر مرکز اقوام گابیوها بوده و در تاریخ از اصفهان با نام گی یا جی در پارس علیا یا گابای یا تابای یاد شده است.

اصفهان در دوره هخامنشیان

در زمان هخامنشیان به دلیل قرارگیری اصفهان در محل تقاطع راه های عمده و وجود اقامتگاه سلطنتی در آن، به عنوان یکی از شهرهای مهم محسوب می شود تا آنجا که استرابون جغرافی‌دان یونانی، از این شهر به عنوان مرکز کشور ایران نام می برد. تاریخ دانانی همچون ابن فقیه همدانی، موسی خورنی، الاصطخری، ابن حوقل، المقدسی، یاقوت حموی، ابوالفدا و ابن خلدون این واقعه را در نوشته هایشان در مورد اسکان یهودیان در اصفهان سخن به میان می آورند و اتفاق نظر دارند که با فتح بابِل توسط کورش بزرگ و آزاد سازی یهودیان از اسارت نبوکدنصر شاه بابل تعدادی از آنها در ایران و در منطقه ای به نام دارالیهودیه ساکن شدند. این منطقه در کنار جی قرار داشت و بعدها با اتصال جی و دارالیهودیه به یکدیگر شهر اصفهان پدید آمد.

اصفهان در دوره اشکانیان و ساسانیان

در زمان اشکانیان اصفهان به عنوان مركز و پايتخت يكی از ايالت هاي وسيع پادشاهان اشکانی در نظر گرفته شد.

یزدگرد اول پادشاه ساسانی یک پادگان نظامی در اصفهان ایجاد کرد تا آموزش و اعزام نیروهای کمکی در آن صورت گیرد. نیروهای ثابت نیز در سه مرکز نظامی در مرو، گرگان و تیسفون آموزش داده می شدند. به همین دلیل می توان گفت که نام اسپهان (به معنای جایگاه ارتش) از روزگار ساسانیان بر اصفهان نهاده شده است. کتاب های تاریخی به اسکان سواره نظام های ساسانی در سبزه‌زارهای پیرامون اسپهان در هنگام صلح اشاره می کنند.

اسپهان و ارمنستان همواره یکی از محل های اسکان ولیعهد ساسانیان بوده اند اما اسپهان نشیمن‌گاه و قلمرو نفوذ اعضای هفت خانواده بزرگ ایرانی صاحب نفوذ در پادشاهی (واسپوهران) نیز بوده است و به همین دلیل در آن زمان امتیازات خاصی برای آن در نظر گرفته می شد.

اصفهان پس از ورود اسلام به ایران

در منابعی که از تاریخ ایران در زمان ورود اسلام سخن می گویند از شهری به نام جَی در مکان فعلی محله جی و یهودیه در سه کیلومتری غرب جی نام برده شده است. منطقه جغرافیایی شهر نیز با نام اسپاهان یا اسپهان شناخته می شود. شهر اسپهان در سال 23 هجری توسط اعراب فتح شد و مانند دیگر شهرهای ایران تا آغاز سده چهارم هجری زیر سلطه آنها قرار داشت. در زمان خلیفه منصور عباسی کارهای زیادی برای آبادانی آن صورت گرفت. وی دستور احداث کاخی بزرگ در روستای خشینان در محل احمدآباد امروزی صادر کرد سپس بارویی به دور شهر اصفهان کشید و در همین زمان خشینان به جویباره (یهودیه) متصل شد.
در سال ۳۱۹ ه.ق. مردآویج زیاری اصفهان را تصرف کرد و آن را به عنوان پایتخت در نظر گرفت. رکن‌الدوله دیلمی نیز در سال ۳۲۷ قمری این شهر را به عنوان پایتخت سلسله دیلمیان برگزید. از همین دوران سیر پیشرفت در اصفهان از سر گرفته می شود و بسیاری از اهل دانش به سوی آن می آیند.

اصفهان در دوره سلجوقیان

در سال ۴۴۲ ه.ق، طغرل سلجوقی اصفهان را با ویرانی های بسیار به دست آورد و سپس ابولفتح مظفر نیشابوری حاکم طغرل در این شهر ۵۰۰٬۰۰۰ دینار را صرف آبادانی شهر کرد و به مدت سه سال از مردم مالیات دریافت نکرد. توسعه سریع شهر باعث شد که مردم گریخته از شهر دوباره به آن بازگردند و رونق در اصفهان از سر گرفته شد. طغرل، پایتخت حکومتش را در اصفهان گذاشت و این پیشرفت و گسترش تا زمان آلب ارسلان ادامه پیدا کرد. اوج شکوه اصفهان را می توان در دوران ملکشاه مشاهده کرد. در همین زمان بود که خواجه نظام الملک طوسی با تدابیر بسیار شهر را به منزلت بالایی رساند به طوری که جمعیت شهر دو برابر و بناهای زیبایی در آن ساخته شد. 

با روی کار آمدن خوارزمشاهیان و حمله مغول آسیب های فراوانی به اصفهان وارد آمد و این شهر در سال 639 ه.ق به دست مغولان افتاد.

اصفهان در دوره صفویه

در سال ۱۰۰۶ ه.ق، پایتخت صفویه، توسط شاه عباس صفوی، از قزوین به اصفهان منتقل شد. دلیل این کار علاقه وی به طبیعت، دوری از مرزها، کاهش دادن قدرت قزلباشان، بهبود تجارت و ترس شاه عباس از پیشگویی منجمان در مورد در خطر بودن جان او در قزوین ذکر شده است. مسجدها، آب انبارها و کاروانسراها، پدید آمدن شبکه‌های کامل ارتباطی و آبیاری به ابتکار شیخ بهایی و تقویت زیربنای کشاورزی با بنیان نهادن شهر بازرگانی نجف آباد در چند کیلومتری غرب اصفهان برای تهیه آذوقه شهر از جمله اتفاقات مهم اصفهان در این دوره بود.
 این اتفاق ها باعث شد تا اصفهان برتری و اقتدار خود را در میان شهرهای خاورمیانه از دوره شاه عباس اول تا مرگ شاه عباس دوم حفظ کند. افزوده شدن محله های عباس‌آباد، جلفا، گبرآباد و اسپهان و ساخته شدن ۱۳۷ کاخ، ۱۶۲ مسجد، ۴۸ مدرسه، ۲۷۳ حمام و ۱۲ گورستان برتری خاصی به این شهر بخشید.

اصفهان در دوره قاجاریه

اما اقتدار صفویان با حمله محمود افغان به این شهر درهم شکست و او توانست پس از 6 ماه محاصره سلسله صفویه را منقرض کند و موجب سقوط اصفهان شود.

در زمان سلطنت ناصر الدین شاه پسر وی، مسعودمیرزا ظل‌السلطان حاکم ارس، کردستان، لرستان، یزد و اصفهان شد. او به دلیل علاقه به داشتن نیروی نظامی شخصی، ارتش نظامی را با لباس و اسلحه ارتش اتریش و آموزش از سوی معلمان نظامی آلمانی در اصفهان به راه انداخت. همین امر سبب شد تا ناصرالدین شاه از بیم خودسری های وی، او را از حکومت سایر بلاد عزل کند و تنها اصفهان را به او بسپارد. ظل السلطان در مدت سی و چهار سال سلطه بر اصفهان بیش از ۵۰ اثر و بنای تاریخی و باغ ایرانی را ویران کرد.

اصفهان در دوره پهلوی

شهر اصفهان در دوره پهلوی به دلیل شرايط تاريخی و جغرافيايی خاص خود در کانون توجهات قرار گرفت و در راستای بازسازی اماکن تاریخی و توسعه صنعتی آن اقداماتی انجام شد. در شهریور ۱۳۲۰ و در جریان اشغال ایران توسط قوای متفقین (نیروهای بریتانیا و شوروی)، جنگ های محلی در اصفهان شدت گرفت و جدایی هایی را میان مردم افکند.

در نهایت در جریان انقلاب اسلامی ایران در ۱۴ مرداد ۱۳۵۷ بیشتر قسمت های شهر به اشغال مردم درآمد و شاه برای مقابله با آنها اعلام حکومت نظامی کرد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، آبادانی هایی در این شهر صورت گرفت و به شکل امروزی خود درآمد. فراوانی آب و آلودگی کمتر در جنوب غربی اصفهان موجب توسعه این قسمت در سده های اخیر شده است.

پیشینه نام اصفهان

اصفهان از روزگاران کهن تا ظهور اسلام در ایران به این نام ها خوانده می شد:

الیهودیه، صفاهان، صفویان، رشورجی، سپاهان، سپانه، شهرستان، صفاهان، آپادانا، آصف‌هان، اسباهان، اسبهان، اسپاتنا، اسپادنا، اسپاهان، آسپدان، اسپدانه، اسپهان، اسپینر، اسفاهان، اسفهان، اصباهان، اصبهان، اصپدانه، اصفاهان، اصفهانک، انزان، بسفاهان، دارالیهودی، رشورجی، سپاهان، سپانه، شهرستان، صفاهون، گابا، گابیان، گابیه، گبی، گی یا جی و گیصفاهون

البته گفته می شود پس از فتح شهر توسط اعراب مسلمان به دلیل عدم وجود پ در ادبیات عرب، نام اصفهان جایگزین نام اسپهان شد.

سخن آخر 

امروز به همراه شما گشتی در شهر اصفهان زدیم و با ویژگی های مختلف تفریحی و گردشگری این شهر بیشتر آشنا شدیم. در مروری سریع برترین جاذبه های این شهر را شناختیم و در مورد تعدادی از حقایق جالبی که در مورد اصفهان وجود دارد اطلاعاتی کسب کردیم. 

نظر شما در مورد سفر به این شهر توریستی تاریخی ایران چیست؟ از دیدگاه شما به غیر از جاذبه های تاریخی شهر، چه چیزهای دیگری گردشگران را به سوی اینجا می کشاند؟ شما از میان ویژگی های مختلف اصفهان، چه چیز این شهر را بیشتر دوست داشتید؟

نظرها، پیشنهادها و انتقادهای تان را در این زمینه با ما و دوستان کارناوالی تان در میان بگذارید. منتظرتان هستیم.