روز جهانی بستنی

بستنی، دسر محبوبی است که حتی با فکر کردن به آن در این روزهای گرم دهانمان آب می‌افتد. فرقی نمی‌کند چه سن‌وسالی دارید یا اهل کجایید حتی داشتن علایق و ذائقه خاص هم چندان مهم نیست چرا که امروزه وجود انواع مختلف بستنی در بازار پاسخگوی تمام سلیقه‌ها در سرتاسر جهان خواهد بود. این خوشمزه وسوسه‌انگیز تقریبا همه‌جا در شکل، طعم و انواع متنوع یافت می‌شود. زن‌ومرد، بزرگ‌وکوچک، پیروجوان همه چشمشان دنبال این ترکیب شگفت‌انگیز است. بستنی چوبی، بستنی قیفی، بستنی سنتی و البته فالوده خوش رنگ‌ولعاب از انواع پرطرفدار این دسر در ایران است. به بهانه روز جهانی بستنی که سومین یکشنبه ماه جولای است، سفری به دنیای بستنی‌ها خواهیم داشت؛ این سفر خنک و شیرین و البته دل‌چسب را از دست ندهید و تا انتها همراهمان باشید.

بستنی | طعم خاطره‌انگیز کودکی

بستنی، یکی از دل‌چسب‌ترین خوراکی‌ها است که اکثر افراد در گوشه‌وکنار دنیا و در تمام فصول از آن استفاده می‌کنند؛ دسری بی‌نظیر که اطلاعات دقیقی از تاریخچه ساخت اولیه آن در دست نیست. این خوراکی پرطرفدار را ابتدا با یخ یا برف به همراه عسل یا افزودنی‌های دیگر سرو می‌کردند و چون مواد اولیه آن همه‌جا یافت می‌شد به‌طور دقیق مشخص نیست که چه کسی و کجا اولین بار آن را کشف کرده است. 

بستنی، محبوب‌ترین و مشهورترین دسر دنیا با پیشینه‌ای کهن است که امروزه در کشورهای مختلف انواع گوناگون آن وجود دارد. علاوه بر انواع معمول بستنی که همه ما آن را می‌شناسیم انواع دیگری از این دسر در سراسر دنیا تهیه می‌شود که کمی عجیب‌وغریب‌ به نظر می‌رسند؛ بستنی خرچنگ و بستنی‌هایی که با استفاده از نیتروژن مایع تهیه می‌شوند در این دسته قرار می‌گیرند.

انواع بستنی چوبی، بستنی با رویه شکلاتی و میوه‌ای در سال ۱۹۲۰ میلادی به بازار وارد شد. در ایران بستنی سنتی زعفرانی و فالوده شیرازی از خوشمزه‌ترین و محبوب‌ترین انواع بستنی است که طرفداران بی‌شماری دارد. بستنی سنتی که از پسته، وانیل، زعفران، گلاب، شکر، تخم‌مرغ، شیر و قطعات یخ‌زده خامه تشکیل شده نه تنها در ایران هواداران خاص خودش را دارد بلکه یکی از جاذبه‌های گردشگری خوراک برای توریست‌هایی است که به ایران سفر می‌کنند.

روز جهانی بستنی از کجا آمد؟

حدود 90 درصد مردم ایالات متحده آمریکا طرفدار بستنی‌اند و آمریکایی‌ها بیشتر از هر جای دیگری در دنیا بستنی می‌خورند؛ اگر بخواهیم دقیق‌تر بگوییم میزان مصرف بستنی در این کشور سالانه 23 گالن است. در سال 1984، ریگان، رئیس جمهور آمریکا، سومین یکشنبه‌ ماه جولای را به‌عنوان روز جهانی بستنی اعلام کرد و ماه جولای (10 تیر تا 10 مرداد) به‌عنوان ماه بستنی در میان مردم شناخته شد. شاید برایتان جالب باشد که بدانید، بستنی یک نماد معنوی خوراکی در طی جنگ جهانی دوم بوده است و هر گروه از ارتش با بستنی از سربازان خود پذیرایی می‌کردند. با پایان یافتن جنگ آمریکایی‌ها شادی خود را با بستنی جشن گرفتند.

آشنایی با تاریخچه بستنی در جهان

گرما منجر شد تا بشر دست به یک اختراع خوشمزه بزند؛ تاریخ کشف بستنی را زمان امپراتوری روم قدیم، چین و هند باستان می‌دانند. از هزاران سال پیش تا به امروز در آسیا آب یخ‌زده شده استفاده می‌شد و عده‌ای بر این باورند که بستنی همان نوع تحول‌یافته نوشیدنی‌های یخ‌زده است. مصرف مواد لبنی یخ‌زده، اولین بار در ادبیات چین باستان دیده شده كه این منابع قدمتی دیرینه دارند.

در گذشته برای تهیه دسر درباریان، یخ را با میوه‌ها و طعم‌دهنده‌های مختلف با یکدیگر ترکیب می‌کردند. بر اساس منابع کتاب مقدس، نوشیدنی‌های یخی از علاقه‌مندی‌های سلیمان نبی در فصل برداشت بود و اسکندر کبیر نیز از ترکیب برف و یخ با عسل و شهد لذت می‌برد. 

نرو کلودیوس سزار، امپراتور رم، اغلب افراد متبحر در کوهنوردی را برای به دست آوردن برف و یخ به کوهستان‌ها می‌فرستاد و خدمه وی با ترکیب میوه و شهد با این یخ‌ها برایش معجونی خوشمزه تهیه می‌کردند. دستور تهیه شربت را مارکوپولو از خاور دور به ایتالیا برد و به مرور زمان همین شربت به بستنی تبدیل شد. در گذشته مردم ایران افشره آب انگور را بر روی برف‌ می‌ریختند و به‌عنوان دسر در فصول گرم استفاده می‌کردند؛ این برف‌ها را از زیرزمین‌های سردی به نام یخچال، یا از برف‌های باقی‌مانده روی کوه‌های اطراف هگمتانه، بر‌می‌داشتند.

در چین نیز حدود 4000 سال قبل نوعی بستنی یخی درست می‌شد؛ آن‌ها سنگ نمک و یخ را بر روی لیوانی که داخل آن شربت بود می‌زدند تا شربت یخ بزند. شیربرنج یخی نوع دیگری از دسرهای خوش‌طعم چینی‌ها بود که با قرار دادن شیر، برنج کاملا پخته به همراه ادویه در داخل برف آن را تهیه می‌کردند.

اواسط قرن 16 میلادی، "کاترین مدیچی"، همسر ایتالیای پادشاه هنری دوم، فرانسوی‌ها را با دسر یخ‌زده آشنا کرد اما این دسر یخ‌زده تا قرن 17 میلادی در دسترس مردم عادی نبود. در سال 1660 میلادی اتفاقی بزرگ رخ داد؛ فردی ایتالیایی به‌نام "پروکوپیو" در کافه Procope با ترکیبی از خامه، تخم‌مرغ، شیر و کره یک دسر لذیذ درست کرد و به مشتریان داد. بعد از این اتفاق بستنی به آمریکا راه یافت، تا جایی که در سال ۱۷44 میلادی، فرماندار مریلند با بستنی از مهمانان خود پذیرایی کرد.

اولین تبلیغات بستنی در آمریکا در 12 ماه می ۱۷۷۷ در روزنامه نیویورک منتشر شد؛ زمانی که قنادی به نام “فیلیپ لنزی” اعلام کرد که در فروشگاه او همه روزه بستنی توزیع می‌شود.حدود سال ۱۸۰۰ تولید بستنی در آمریکا تبدیل به یک صنعت شد؛ مانند دیگر صنایع آمریکایی، تولید بستنی به دلیل نوآوری‌‎های تکنولوژیکی، از جمله اسب بخار، دستگاه هموژنیزه، برق و موتور، ماشین‌آلات بسته‌بندی، و فرآیندهای انجماد جدید و تجهیزات به سرعت به پیشرفت چشم‌گیری دست پیدا کرد. 

امروزه فروشگاه‌های بستنی اختصاصی و رستوران‌هایی وجود دارند که بستنی را در ظرف‌های مختلف به شکل‌ها و طعم‌های متنوعی سرو می‌کنند و از محبوبیت زیادی نیز برخوردارند.

تاریخچه بستنی در ایران 

ورود بستنی به ایران را دوران قاجار می‌دانند؛ در دوران "ناصرالدین شاه" بود که با سفر درباریان به فرنگ، بستنی به ایران وارد شد. نقل است که ناصرالدین شاه زمانی که برای سفر به فرانسه رفته بود در منطقه ییلاقی پلومبیر بستنی خورد و شیفته طعم آن شد؛ امروزه پلومبیر یکی از محبوب‌ترین و مشهورترین بستنی‌های دنیا محسوب می‌شود. در آن دوره تنها اهالی دربار می‌توانستند از این دسر خوش‌طعم استفاده کنند. چندی بعد فردی به‌نام "ممد ریش" كار تولید بستنی را آغاز کرد؛ وی مغازه‌ای به راه انداخت و به ساخت بستنی روی آورد و این آغاز تولید بستنی در ایران بود.

چند سال بعد "اکبر مشهدی ملایری" با "ممد ریش" همکار شد و به یادگیری ساخت بستنی پرداخت. آن‌ها با هم شریک شدند و بستنی‌فروشی بزرگ‌تری راه انداختند. پس از مدتی ممد ریش از شراکت کنار کشید و اکبر مشهدی کار را ادامه داد. وی با ابداعاتی که در تولید بستنی به‌کار گرفت اسم خود را بر سر زبان‌ها انداخت و به "بستنی اکبر مشتی" معروف شد. بدین ترتیب تاریخ ورود بستنی به ایران شکل گرفت.

اواخر دهه ۱۳۴۰ شمسی بود که دستگاه بستنی‌ساز به ایران وارد شد؛ در آن زمان در کنار بستنی، فالوده هم تهیه می‌کردند. به هر یک از بستنی‌فروشی‌های معروف تهران یک دستگاه بستنی‌ساز هدیه داده شد اما در این میان اکبر مشتی همان روال سنتی خود را در پیش گرفت و از دستگاه استفاده نکرد.

بستنی‌ها در ابتدا شیری رنگ بود‌ اما با افزودن زعفران ایرانی به آن، رنگ و بویی تازه به‌خود گرفتند. از معروف‌ترین انواع بستنی در ایران، بستنی سنتی زعفرانی بود که آن را با پسته تزئین می‌کردند و تکه ‌های یخ‌زده خامه در آن طعمی متفاوت به این بستنی می‌داد؛ خالق بستنی سنتی ایرانی کسی نبود جز "اکبر مشتی". در گذشته برای ساخت بستنی در یک بشکه دو جداره، در جداره داخلی شیر، خامه، شکر، ثعلب و زعفران و در جداره خارجی آن یخ و نمک می‌ریختند. سپس مواد را به شدت تکان می‌دادند تا یخ بزند.  

دسرهای یخی و بستنی‌های یخی که مواد اولیه آن آب‌میوه، عسل و ادویه بود نیز از مسیرهای تجاری وارد ایران شدند. قدمت فالوده در ایران به حدود ۴ هزار سال پیش بر می‌گردد که با استفاده از یخ، گلاب، آرد برنج رشته‌ای، زعفران و طعم‌دهنده‌های دیگر آن را ساختند.

اختراع دستگاه بستنی ساز

اولین فریزر دستی چرخشی را نانسی جانسون در سال ۱۸۴۳ میلادی اختراع کرد. از سال ۱۸۴۸ تا ۱۸۷۳، ۶۹ بستنی‌ساز چرخشی به ثبت رسید و در سال ۱۸۵۱ اولین واحد صنعتی تولید بستنی توسط جاكوب فیوزل در بالتیمور راه اندازی شد. آگوست گالینن نیز در سال 1899 میلادی با اختراع دستگاه هموژنیزه كننده موجب شد تا بستنی بافت نرم و خاص داشته باشد.

مواد اولیه تهیه بستنی

همان‌طور که می‌دانید شیر پرچرب، شکر، خامه و ثعلب از اصلی‌ترین مواد برای ساخت بستنی است. امروز از انواع میوه و طعم‌های مختلف نیز برای ساخت بستنی استفاده می‌کنند.

باید بدانید که بستنی تنها از خامه، شیر، شکر و ثعلب تشکیل نشده است، بلکه مواد شیمیایی دیگری همچون لسیتین سویا، سی ام سی مونو و دی گلیسیرید، صمغ تارا، صمغ گوار یا گوارگام، کاراگینان، صمغ locust bean و صمغ سلولزی نیز در آن یافت می‌شود.

بستنی‌های معروف ایران

بستنی سنتی زعفرانی: این بستنی ترکیبی خوش‌طعم از زعفران، گلاب، خامه و پسته ایرانی به‌علاوه تکه‌های یخ‌زده خامه است که به دلیل زعفران موجود در آن به یک داروی ضد افسردگی تبدیل شده و بسیار پرطرفدار است. 

فالوده: شاید برایتان تعجب‌آور است که فالوده را نوعی بستنی بدانید اما این خوراکی خوشمزه که از نشاسته برنج تهیه می‌شود از زیر مجموعه‌های بستنی است. معمولا به رشته‌های یخ‌زده نشاسته آب‌لیموی تازه، شهد آلبالو و یا شربت توت‌فرنگی می‌افزایند اما این دسر با چاشنی‌هایی نظیر عرقیات گیاهی مثل عرق نعناع و نسترن نیز سرو می‌شود. «فالوده» یا پالوده دسری كاملا ایرانی‌ است كه در گذر زمان تغییر کرده است؛ به‌جز فالوده شیراز، فالوده شهرهای کرمان و یزد نیز معروف‌اند.

یخ‌در‌بهشت: اصلا از اسم یخ‌دربهشت متوجه می‌شوید که چه تاثیری در تابستان گرم دارد. استفاده از یخ و شربت‌های نیمه یخ‌زده در پیشینه غذایی ایرانیان از گذشته مرسوم بوده است اما به‌طور دقیق مشخص نیست یخ‌دربهشت امروزی از کجا آمده است.  این دسر تابستانی را با موادی مثل شكر، شربت آب لیمو، شربت آلبالو یا شربت هر میوه‌ دیگری به اضافه طعم‌دهنده‌ها و چاشنی‌هایی مانند وانیل درست می‌كنند. حالت نیمه مایع - نیمه‌ جامد یخ‌دربهشت این امكان را می‌دهد كه بتوان آن را با نی‌های مخصوص خورد.

بستنی قیفی: بستنی که از سالیان دور متداول بوده و طرفداران زیادی نیز دارد. بستنی متری پارک ملت از معروف‌ترین انواع بستنی قیفی است؛ برای سفارش این بستنی باید بگویید چند متر بستنی می‌خواهید نه چند اسکوپ!

بستنی نانی یا حصیری: معمولا بستنی سنتی که با نان سرو شود را با نام بستنی حصیری یا نانی می‌شناسند اما باید گفت که بستنی نانی یا حصیری نوعی روش سرو بستنی است که می‌تواند با انواع مختلف بستنی همراه باشد. امروزه به جز نان از انواع بیسکویت، کیک و ویفر نیز استفاده می‌کنند.

بستنی ملاثانی در خوزستان: شهر ملاثانی در شمال اهواز قرار دارد؛ بستنی اين شهر از نظر كيفيت، طعم و مزه در خوزستان بسیار مشهور بوده و بستنی کاملا بومی و سنتی ایرانی است. این بستنی از شير گاوميش توليد و شكر مورد نياز آن نیز از نيشكر همان منطقه تامين می‌شود؛ روزانه پنج تن شير تازه گاوميش برای عمل‌آوری بستنی در اين شهر مورد استفاده قرار می‌گیرد، بستنی ملاثانی در میان گردشگران طرفداران زیادی دارد.

انواع بستنی در دنیا

ژلاتو یا بستنی ایتالیایی: این نوع بستنی چربی کمتر، شکر و هوای بیشتری نسبت به سایر بستنی‌ها دارد. کلمه جلاتو یا ژلاتو از فعل یخ زدن می‌آید و جلاتوی ایتالیایی از محبوب‌ترین و متنوع‌ترین انواع بستنی در جهان است.

سافت ژلاتو یا بستنی ماشینی: این نوع بستنی در سال 1930  ابداع شد و از خانواده جلاتوها است با این تفاوت که هوای بیشتر و چربی کمتری نسبت به آن دارد و سبک‌تر از جلاتو است؛ درنتیجه راحت‌تر شکل می‌گیرد. 

پاپسیکل، بستنی یخی، آلاسکا: پاپسیکل‌ها یا همان بستنی یخی‌های خودمان بستنی‌های چوبی دست‌ساز با پایه شیر، آب و آب میوه است. می‌توان با ترکیب آب‌میوه طبیعی با کمی شیرین‌کننده یک بستنی یخی خوشمزه و خوشرنگ تهیه کرد.

دون دورما: بستنی خاص کشور ترکیه که حتما این روزها کلیپ‌های آن را دیده‌اید؛ آقای بستنی‌ساز با میله بلندی که در دست دارد به‌راحتی بستنی را از دست مشتری خارج کرده و او را سرکار می‌گذارد. این نوع بستنی شبیه آدامس است و قابلیت کشسانی و چسبندگی زیادی دارد و ب راحتی‌ آب نمی‌شود.

ماست بستنی: یکی از پرطرفدارترین و سالم‌ترین بستنی‌های دنیا است که بر پایه ماست تهیه می‌شود و انگلیسی‌ها از سال 1970 آن را تولید کردند. ماست بستنی طعم لذیذی دارد و چربی و قند آن بسیار کم است، به‌علاوه باکتری‌های مفیدی برای دستگاه گوارش دارد. ویژگی‌های مثبت این بستنی موجب شده تا تجارت آن از تجارت‌های پر سود سال ۲۰۱۲ باشد.

رول بستنی: نوع دیگری از بستنی که متعلق به کشورهای شرق آسیا همچون تایلند و کامبوج است. روند تهیه این بستنی در کمتر از 5 دقیقه انجام می‌شود؛ رول بستنی را نمی‌توان از قبل تهیه کرد و در همان زمان که سفارش داده می‌شود در مقابل مشتری آن را آماده می‌کنند. در تهیه این بستنی از مایعی با ترکیب شیر، خامه و تخم مرغ استفاده می‌شود. مایع را بر روی سنگ سردی می‌ریزند و خوراکی‌هایی مانند بیسکویت و میوه به آن اضافه می‌کنند؛ در این میان با دو کاردک به‌صورت مداوم آن را جمع و پهن می‌کنند و در نهایت بستنی‌های رول شده را در ظرفی گذاشته و با تزیینات سرو می‌کنند.

بستنی سرخ شده: این بستنی در آمریکا و مکزیک به وجود آمد اما در کشور چین بسیار محبوب شد. برای تهیه این بستنی یک اسکوپ بستنی را می‌گذارند یخ بزنند و سپس آن را در خرده‌های نان مخصوص یا بیسکویت می‌غلتان‌اند. در آخر گلوله بستنی را در روغن داغ می‌اندازند و صبر می‌کنند تا آن برشته شود. می‌توانید این بستنی را با سیروپ‌های مختلف نوش جان کنید.

سوربِ (Sorbet): این بستنی شبیه به جلاتو است اما برخلاف آن بر پایه آب (آب طعم‌دار یا آب‌میوه طبیعی) تهیه می‌شود و متعلق به فرانسه است. سوربه از دو ماده اصلی شکر و میوه تشکیل شده است.

چوبی یا كیم: بستنی چوبی نخستین بار توسط یک داروخانه‌دار در ایالت آیووا آمریکا ساخته شد. این ایده از کودکی به ذهن او خطور کرد، زمانی که نمی‌توانست بین بستنی و آبنبات چوبی یكی را انتخاب كند. این بستنی در ایران جایگاه ویژه‌ای پیدا کرد و به یکی از محبوب‌ترین‌ها تبدیل شد.

طعم‌های متداول بستنی

• بستنی میوه‌ای: سال‌ها بعد از رواج بستنی سنتی زعفرانی ورود بستنی میوه‌ای به بازار بستنی‌فروشان اتفاق افتاد. آمدن بستنی میوه‌ای با طعم‌های متنوع، ذائقه‌های مختلف را به‌خود جلب كرد و در ادامه، صنعت بستنی‌سازی روزبه‌روز طعم‌های تازه‌ای را به بستنی‌ها اضافه كرد. 
• بستنی قهوه: طعم خوب قهوه، رفع خستگی آن و طرفداران بی‌شمارش موجب تولید بستنی با طعم قهوه شد. دوست‌داران قهوه می‌توانستند در فصول گرم به جای نوشیدن قهوه گرم، بستنی قهوه را امتحان کنند.
• بستنی با بیسكویت: این طعم از روی میلک شیكی با طعم مشابه گرفته شده است؛ با اینکه طعم بیسکویت و خامه از طعم‌های اولیه بستنی است همیشه جذابیت و تازگی خود را حفظ کرده است. 
• بستنی با شكلات‌های تكه‌ای: همانند بیسكویت‌ها و كلوچه‌هایی كه تكه‌های شكلات در آن‌ها وجود دارد و همیشه از پرطرفدارترین خوراكی‌ها بوده‌اند، این محصول نیز با استقبال خوبی مواجه شد.

• بستنی ناپلی: بستنی با تكه‌های توت فرنگی، شكلات و وانیل که برای نخستین بار در قرن نوزدهم ساخته شد. 
• بستنی گردویی با كره: طعمی پرطرفدار که با تزئیناتی مثل وانیل، خرده‌های بادام یا تكه‌های بیسكویت سرو می‌شود.
• بستنی شكلاتی: پرطرفدارترین طعم بستنی که اکثرا آن را دوست دارند.
• بستنی وانیلی: وانیل را گروهی از سرخ‌پوستان نزدیک مکزیک به نام آزتک‌ها استفاده می‌کردند. استفاده از وانیل به‌عنوان ماده غذایی به سال 1500 میلادی باز می‌گردد. پس از حمله اسپانیایی‌ها به آزتک‌ها، آن‌ها دانه وانیل را به اروپا بردند و اروپایی‌ها طی سال‌های 1600 با این ماده غذایی آشنا شدند.

بستنی های عجیب و غریب

• بستنی موچی برنج بلغور ژاپن: یکی از بستنی‌های خوشمزه و پرطرفدار ژاپنی است که از برنج بلغور به شکل توپ تهیه و تولید می‌شود.
• بستنی اسپاگتی آلمان: دستور تهیه و تولید این بستنی اولین بار در سال 1969 میلادی ارائه شد. این بستنی شبیه به اسپاگتی است که روی آن‌ را با شیره توت فرنگی می‌پوشانند. (شبیه اسپاکتی که روی آن را سس گوجه‌فرنگی می‌زنند.)
• بستنی کچنگ مالزی و سنگاپور: بستنی که مواد اصلی سازنده آن یخ و لوبیا قرمز است.
• بستنی چاملون اسپانیا: بستنی که رنگ آن تغییر می‌کند؛ در سال 2014 پروفسور مانوئل لینارز، فیزیک‌دان اسپانیایی، دستور تهیه بستنی این بستنی را ارائه داد. این بستنی کاملا از مواد طبیعی ساخته شده و در آن از هیچ ماده شیمیایی استفاده نشده است.
• بستنی شاه بلوط فرانسه: یکی از بستنی‌های پرطرفدار و ملی کشور فرانسه محسوب می‌شود که برای ساخت آن ابتدا ماده اولیه را تهیه کرده و سپس بستنی را به آن اضافه می‌کنند.

• بستنی شیر- غلات: بستنی‌ معروف شهر نیویورک که از ترکیب کورن فلکس و شیر تهیه شده است.
• بستنی پیتزا: بستنی خاصِ شهر فیلادلفیا در ایالت پنسیلوانیا، که طعم پیتزا را از ترکیب گوجه‌فرنگی، ریحان، پونه کوهی، نمک و سیر ایجاد می‌کند.
• بستنی عرق سرد: بستنی خانگی شهر Angier در ایالت کارولینای شمالی که با سه نوع فلفل و دو نوع سس تند تهیه می‌شود.
• بستنی دم ببر: این بستنی در شهر ادمونتون یا آلبرتای کانادا تولید می‌شود. رنگ نارنجی بستنی با سس شیرین‌بیانِ سیاه روی آن، ظاهری شبیه به پوست ببر به آن داده است.
• بستنی پرنده خانگی: در توکیوی ژاپن با استفاده از خوراک پرندگان خانگی مانند میوه‌ها، آجیل‌ها و دانه‌ها این بستنی را تهیه می‌شود.
• سایر بستنی های عجیب و غریب: در ژاپن بستنی با طعم‌های ماهی شور ژاپنی، كاكتوس، هشت پا، سيب‌زمينی شيرين، زبان گاو، خرچنگ، بادمجان و جلبک هم تهيه می‌شود.

شایعه

نقل است بر اساس کتابی به نام "مردم در دوران مشروطه،" ﺩﺭ ﺍﻭﺍﺳﻂ ﺩﺭﮔﯿﺮی‌های ﺩﻭﺭﺍﻥ ﻣﺸﺮﻭﻃﯿﺖ ﺷﺨﺼﻰ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﮐﺮﯾﻢ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻰ؛ ﺑﺮﺍﯼ ﺟﻠﺐ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﺸﺘﺮﯼ ﺍﻗﺪﺍﻡ ﺑﻪ ﭘﺨﺶ ﯾﺦ ﺩﺭ ﺑﻬﺸﺖ کرد. ﻭی ﺩﺭ ﻫﻤﯿﻦ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﻭ ﺑﺮﺍﯼ ﺍﻭﻟﯿﻦ ﺑﺎﺭ، با ﻣﺨﻠﻮﻁ ﮐﺮﺩﻥ ﺷﯿﺮ، ﯾﺦ، ﺯﺭﺩﻩ ﺗﺨﻢ ﻣﺮﻍ، ﮔﻼﺏ ﻭ ﺷﯿﺮﻩ ﻣﻼﯾﺮ، ﺍﻭﻟﯿﻦ ﺑﺴﺘﻨﯽ ﺗﺎﺭﯾﺦ ﺑﺸﺮﯾﺖ ﺭﺍ ﺳﺎﺧﺖ که مورد توجه ﻫﻤﺴﺮ ﺳﻔﯿﺮ ﺍﻧﮕﻠﯿﺲ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺖ. ﺳﻔﯿﺮ ﺍﻧﮕﻠﯿﺲ ﺑﻪ ﮐﺮﯾﻢ مغازه‌ای داد که بر سر در آن کلمه Bastani ﮐﻪ ﺍﯾﺮﺍﻧﯽ‌ﻫﺎ ﺑﻪ ﺍﺷﺘﺒﺎﻩ ﺑﺴﺘﻨﯽ ﻣﯿﺨﻮﺍﻧﺪﻧﺪ نوشته شد. ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺍﻓﺘﺘﺎﺡ ﺳﻔﯿﺮ ﺍﻧﮕﻠﯿﺲ ﮔﻔﺖ: ﻣﺎ ﺑﻪ ﺍﺣﺘﺮﺍﻡ ﮐﺮﯾﻢ ﺍﺳﻢ ﻣﺤﺼﻮﻝ ﺭﺍ ﺁﯾﺲ ﮐﺮﯾﻢ می‌گذاریم ﻭ ﻧﺎﻡ ﺍﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ﺑﺴﺘﻨﯽ ﻫﻢ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﯾﺦ ﺛﺒﺖ ﮔﺮﺩﯾﺪ. 

این مطلب به دلایل زیر صحت ندارد:

• کتابی با نام “مردم دوران مشروطه” در کتابخانه ملی یافت نشد. 
• اولین فرد ترکیب‌کننده یخ با یک طعم‌دهنده، مشخص نیست.
• عبارت “Ice-cream” در ۱۷۴۴ میلادی از دو کلمه “یخ” و “خامه” ایجاد شد و پیش از آن تا حدود ۱۶۸۰ با نام “Iced Cream” به معنای خامه یخ‌زده شناخته می‌شد.
• در فرهنگ‌های معین و دهخدا آمده، با توجه به بسته شدن مایع اصلی به واسطه برودت و انجماد، آن را “بستنی” نامیدند.
• بستنی امروزی طی سفر سوم ناصرالدین شاه به اروپا، از فرانسه وارد ایران شد.
• اولین بستنی‌سازهای ایرانی یاد شده در گزارشات “ممد ریش” و “اکبر مشتی ملایری” بودند اما مستندی از وجود “کریم یخی” یا “کریم باستانی” یافت نشد.

اولین ها در صنعت بستنی سازی

• نخستین بستنی‌فروشی در جهان: در سال 1776‌ مغازه بستنی‌فروشی در نیویورک آغاز به‌كار كرد.
• نخستین فروشگاه‌های Baskin-Robbins :Burt Baskin و Irvine "Irv" Robbins دو برادر خوانده بودند، که برای اولین‌بار در کالیفرنیا آمریکا آن را راه‌اندازی کردند.
• نخستین کارخانه صنعتی بستنی‌سازی جهان: این کارخانه در سال ۱۸۵۱ در مریلند، آغاز به کار کرد.
• اصطلاح ice cream: مهاجران آمریکایی اولین کسانی بودند که این اصطلاح را به‌کار بردند.
• نخستین تبلیغات بستنی: در قرن ۱۸ میلادی در روزنامه شهر نیویورک به چاپ رسید؛ «فیلیپ لنزی» 
• اولین فریزر افقی یک پارچه: این دستگاه را اچ.اچ میلر ساخت كه با آن قطعات كوچک بستنی، جداگانه فریز می‌شدند.
• اولین دستگاه فریز دستی چرخشی: در سال ۱۸۴۳ میلادی، نانسی جانسون موفق به اختراع و ثبت این دستگاه شد.
• اولین بستنی قیفی: این بستنی را یک مهاجر ایتالیایی به نام ایتالو مارچیونی در نیویورک نهیه کرد؛ او قالب مخصوص بستنی قیفی را در ۱۹۰۳ به ثبت رساند. یک سال بعد به‌طور اتفاقی در نمایشگاه جهانی سنت لوئیس معرفی شد.
• اولین بستنی در آمریکا: بستنی برای اولین بار در سال ۱۷۴۴ توسط فرماندار مریلند به آمریکا آورده شد، زمانی که او با بستنی از مهمانان خود پذیرایی ‌کرد.
• اولین بستنی توت فرنگی: این نوع از بستنی میوه‌ای نخستین بار در سال ۱۸۱۳ در مراسم پیروزی دوره دوم ریاست‌جمهوری “جیمز مدیسون” (چهارمین رئیس‌جمهور آمریکا) سرو شد.
• اولین واحد صنعتی تولید بستنی: در سال ۱۸۵۱، جاکوب فیوزل در بالتیمور اولین واحد صنعتی تولید بستنی را به راه انداخت.
• اولین دستگاه هموژنیزه‌کننده: در اواخر قرن ۱۸۰۰ میلادی، آگوست گالین این دستگاه را که باعث ایجاد بافت نرم بستنی می‌شد، اختراع کرد.
• اولین سردخانه‌ها: در سال 1800 اولین سردخانه‌ها ساخته شدند و تولید بستنی خیلی زود به یک صنعت در آمریکا تبدیل شد.
• اولین دستگاه بستنی‌ساز در ایران: این دستگاه اواخر دهه 40 شمسی به ایران وارد شد.

چند نکته جالب درباره بستنی

• براساس اسناد موجود، جورج واشنگتن در تابستان سال ۱۷۹۰ مبلغی حدود ۲۰۰ دلار برای خریدن بستنی هزینه کرده و پس از مرگ وی دو ظرف بستنی نیز در محل کارش پیدا شده است.
• تا سال ۱۸۰۰ میلادی، بستنی  یک دسر نادر و عجیب‌وغریب بود که بیشتر قشر نخبه جامعه آن را می‌شناختند و می‌خریدند.
• اصطلاح آیس کریم در ابتدا iced cream بود و بعدها بصورت ice cream کوتاه شد. 
• در سال ۱۸۵۱ فردی به نام “یعقوب فاسل” که یک دلال شیر بالتیموری (Baltimore شهری آمریکا) بود پیشگام این عرصه شد.
• روایت است که میرزا رضا کرمانی، قاتل ناصرالدین شاه، قبل از این‌که برای ترور وارد حرم حضرت عبدالعظیم شود از دکان بستنی‌فروشی «ممد ریش» بستنی خریده و خورده بود.
• بستنی به طرز شگفت‌انگیزی قابل انعطاف است و شما به معنای واقعی کلمه می‌توانید آن را با هر چیزی مزه‌دار کنید.

سخن آخر

روز جهانی بستنی، بهترین فرصت است تا تمام محدودیت‌های غذایی خود را کنار بگذارید، طعم بستنی محبوبتان را بچشید و البته محصولات جدید را هم امتحان کنید. این روز بهانه‌ای است برای لذت بردن از زندگی، بدون توجه به رژیم‌های سخت و طاقت‌فرسا. این روز را در کنار بستنی‌های خوش‌طعم و رنگارنگ جشن بگیرید. راستی بستنی مورد علاقه شما چیست؟ کدام طعم خاص را به بقیه توصیه می‌کنید؟ به نظر شما از بستنی سنتی ایرانی با تکه‌های یخ‌زده خامه خوشمزه‌تر هم وجود دارد؟