منارجنبان اصفهان | آرامگاه شیخ امیر عبدالله

کارناوال سری به شهر زیبا و تاریخی اصفهان می‌زند تا شما را با منار جنبان اصفهان، این سازه عجیب آشنا کند. در این مطلب برای شما از راز منار جنبان اصفهان خواهیم گفت تا با دلیل علمی آن آشنا شوید، همچنین فیلم حرکت منار جنبان اصفهان را به شما نشان خواهیم داد پس با ما همراه شوید.

چرا بازدید از منار جنبان اصفهان ؟

• یکی از منحصربه‌فردترین سازه‌های معماری ایرانی- اسلامی در ایران است.
• ویژگی خاص این بنا لرزیدن و تکان خوردن مناره‌های بناست که از قرن 8 هجری می‌لرزیده و تاکنون هم سالم مانده است.
• از محبوب‌ترین جاذبه های گردشگری اصفهان است.
• مناره‌های منارجنبان جزو سبک‌ترین و نازک‌ترین مناره‌ها در دنیا به شمار می‌روند و به همین خاطر لرزش آن‌ها بسیار محسوس است.

آشنایی با منارجنبان | آرامگاه شیخ امیر عبدالله

به غرب شهر زیبای اصفهان می‌رویم تا به تماشای یکی از خارق‌العاده‌ترین سازه‌های معماری شهر، منارجنبان اصفهان بنشینیم. منارجنبان در اصل بنایی است که بر روی قبر عارفی به‌نام عمو عبدالله کارلادانی که در قرن هشتم هجری (دوره سلطان محمد خدابنده الجایتو) می‌زیسته، ساخته شده است. سقف بنا گنبدی شکل است و قبر این عارف دقیقا زیر گنبد سقف قرار دارد. این بنا دو مناره 17 متری دارد که ساختار و مهندسی به‌کار‌رفته در آن‌ها به‎‌گونه‌ای است که با تکان دادن یکی از مناره‌ها، مناره دیگر نیز تکان می‌خورد. جالب است بدانید که مناره‌های این بنا نازک و سبک‌اند و به همین دلیل لرزش مناره‌ها بسیار محسوس دیده می‌شود. از تزیینات زیبای بنا می‌توان به کاشی‌های فیروزه‌ای طاق ورودی و مناره‌ها و ستاره‌های چهارپر اشاره کرد. در کل می‌توان گفت که معماری بنا به سبک معماری ایلخانان بسیار نزدیک است.

ثبت ملی: منارجنبان از سال 1321 با شماره 349 در فهرست آثار ملی ایران قرار دارد.

بخش های مختلف منار جنبان

مناره ها

شاخص‌ترین بخش منارجنبان مناره‌های آن است که از خشت ساخته شده‌اند و روی آن‌ها با کاشی‌های فیروزه‌ای، مشکی و سفید تزیین شده است. داخل مناره‌ها پله‌های مارپیچی قرار دارد که به پشت‌بام و بالای مناره‌ها راه پیدا می‌کنند. گفته می‌شود که این مناره‌ها چندین سال بعد از ساختمان اصلی و در دوره صفویان ساخته شده‌اند.

اما آن چه بیشتر از همه کنجکاوی همه ما به‌عنوان یک بازدید کننده را بر می‌انگیزد این است که؛

چرا مناره‌ها می‌جنبند؟

در طی سال‌های مختلف متخصصان زیادی روی این امر تحقیق کردند؛ اما علمی‌ترین نظریه به حمید شاهین پور، سرپرست کمیته پژوهشی انجمن فناوری‌های بومی ایران تعلق دارد. او معتقد است که ویژگی‌هایی مثل استفاده از مصالح سبک مثل خشت، کوتاه بودن مناره‌ها، میزان فاصله مناره‌ها با ساختمان و کلاف‌های چوبی به‌کاررفته در بالا و پایین مناره‌ها در لرزش آن‌ها تاثیر زیادی دارد. آقای شاهین پور برای درک بهتر علت لرزش مناره‌ها آن‌ها را به دو نخ آویزان تشبیه می‌کند که در قسمت پایین با یک نخ مشترک به‌هم وصل شده‌اند. بنابراین به محض آن که یکی از نخ‌ها تکان بخورد نخ دیگر هم به حرکت در می‌آید و اگر ارتفاع و وزن مناره‌ها برابر نبود این لرزش اتفاق نمی‌افتاد. در علم فیزیک به این پدیده رزونانس یا تشدید گفته می‌شود.

سوال دیگری که شاید ذهن شما را به خود درگیر کند این است که با وجود تکان‌ها و لرزش‌های زیاد چرا این بنا تاکنون فرو نریخته است؟

اگر به ساختمان منارجنبان خوب دقت کنید شیارهایی را بین بخش‌های مختلف ساختمان خواهید دید که بین دیوارها فاصله ایجاد کرده‌اند. این فاصله‌ها باعث شده تا به‌محض تکان خوردن مناره‌ها، بنا، فضای کافی برای جابه‌جا شدن داشته باشد؛ امری که از تخریب ساختمان جلوگیری می‌کند.

آیا فقط مناره‌ها تکان می‌خورند؟

جواب خیر است. با تکان خوردن یک مناره نه تنها مناره دیگر، بلکه کل بنا می‌لرزد. به همین خاطر در بخش‌های مختلف بنا اشیایی قرار داده‌اند تا این لرزش‌ها به‌خوبی قابل مشاهده باشد. این اشیا شامل زنگوله‌هایی روی جفت مناره‌ها، ساعت دیواری در ایوان و شیشه کشیده شده دور قبر عمو عبدالله‌اند که به هنگام لرزش همگی تکان می‌خورند. در گذشته روی قبر عمو عبدالله کاسه‌ای آب هم قرار می‌دادند؛ اما چون امروزه بازدید کننده لرزش بنا را از بیرون تماشا می‌کنند دیگر از کاسه آب استفاده نمی‌کنند.

چه کسی مناره‌ها را تکان می‌دهد؟

داخل ساختمان فردی به نام جنباننده وجود دارد که تنها او اجازه دارد از پله‌های مناره بالا برود و مناره‎‌ها را تکان دهد. البته در قدیم بازدیدکنندگان هم می‌توانستند به‌صورت انفرادی مناره‌ها را تکان دهند؛ اما اکنون به‌خاطر حفاظت بهتر از بنا این‌کار ممنوع شده است. در گذشته نیز موذن برای گفتن اذان بالای مناره‌ها می‌رفت و همزمان با تکان دادن مناره‌ها اذان می‌گفت.

ایوان منار جنبان

ایوان ساختمان جایی است که مقبره عمو عبدالله در آن قرار دارد. این ایوان حدود 10 متر ارتفاع و 146 متر مساحت دارد و به احتمال خیلی زیاد پیش از مناره‌ها ساخته شده است.

مقبره عموعبدالله

عموعبدالله با نام کامل "عموعبدالله کارلادانی یا عموعبدالله سقلابی (یا صقلایی)" یکی از عارفان قرن هشتم هجری بود که پس از مرگش در همین مکان فعلی به خاک سپرده شد. اطلاعات زیادی از عموعبدالله وجود ندارد اما روی قبر او چنین نوشته‌اند که:

این قبر شیخ زاهد عموعبدالله بن محمد بن محمود سقلابی است. خدا او را رحمت کند. او در هفدهم ذی الحجه سال 716 به رحمت خدا رفت.

تاریخ مرگ وی که روی قبرش حک شده نشان می‌دهد که وی در دوره سلطنت سلطان محمد خدابنده زندگی می‌کرده است.

سایر قبرها

در بخش ایوان یا صحن اصلی، علاوه بر قبر عموعبدالله چند قبر دیگر هم وجود دارد که بیشتر آن‌ها سفید رنگ‌اند و به دوره صفویه تعلق دارد. یکی از احتمالاتی که برای این قبرها وجود دارد این است که در دوران گذشته فضای اطراف منارجنبان قبرستان عمومی بوده که این چند قبر از آن باقی‌مانده و بعدها بنا روی قبرستان ساخته شده است.

چله خانه منار جنبان

چله‌خانه جایی است که عرفا به مدت 40 روز دست از همه چیز می‌شویند و با خدای خود خلوت می‌کنند. در بنای منارجنبان نیز دو اتاق کوچک وجود دارد که به چله‌خانه منارجنبان مشهورند.

امکانات

ویدیویی از منارجنبان اصفهان 

دیگر مناره‌های شهر اصفهان

شاید فکر کنید که منارجنبان تنها بنایی است که مناره هایش می‌جنبد اما اگر کمی در اصفهان بچرخید مناره‌های لرزان دیگری را خواهید دید که از جمله آن‌ها می‌توان به مناره‌های مسجد علی (ع) اشاره کرد. علاوه بر این مناره در محله‌های قدیمی شهر اصفهان مناره‌های کوتاه و بلندی را خواهید دید که قد برافراشته‌اند. از این جمله می‌توان به مناره‌های رهروان، صبران، مسجد پامنار و چهل دختران اشاره کرد که بیشتر ساخت آن‌ها در حوالی قرن هشتم هجری به‌ویژه دوره سلجوقیان رواج داشت و بعد از 30 سال متوقف شد.

یکی از مناره‌ها دیگر نمی‌جنبد!

یکی از مشکلاتی که همیشه در بحث آثار تاریخی با آن مواجه‌ایم شیوه نگهداری از آن‌هاست. منارجنبان، این اثر تاریخی ارزشمند سال‌هاست که در معرض بازدید گردشگران قرار دارد و به‌خاطر آن‌که گردشگران بتوانند لرزش مناره‌ها ببینید در روز بالای 6 بار مناره‌ها را تکان می‌دهند و حتی درگذشته خود بازدید‌کنندگان اجازه داشتند وارد مناره‌ها شوند و آن را تکان دهند که در سال‌های اخیر متوقف شده است. حال پس از سال‌ها مناره سمت چپ دیگر نمی‌جنبد و به‌تعبیری شل شده است و به‌هنگام تکان دادن مناره سمت راست تکان نمی‌خورد!

حال این سوال مطرح می‌شود که آیا این بنا همان قدرت و استحکام سال‌ها پیش خود را دارد که تکان دادنش هیچ اشکالی در آن ایجاد نکند؟ آیا منارجنبان در شرایط بسیار ویژه نگهداری به‌سر می‌برد؟ و در آخر آیا لازم است که هنوز هم مناره‌ها را تکان دهند؟

سخن آخر

بدون شک منارجنبان یکی از جالب‌ترین بناهای تاریخی کشور عزیزمان ایران است، اگر شما هم از این مکان منحصر‌به‌فرد دیدن کرده‌اید تجربه‌ها و نظرات‌تان را با ما در میان بگذارید.