غذاهای محلی هرمزگان

استان هرمزگان با طبیعت جادویی و حیرت‌انگیزش، از خوش‌منظرترین استان‌هایی ست که افزون بر دیدنی‌هایی بی‌شمار، غذاهای محلی فوق‌العاده لذیذی دارد. غذاهای محلی هرمزگان که شباهت زیادی به غذای مردم، در بندر کالیکوت هندوستان دارد بهانه خوشمزه‌ای ست تا به سراغ این خطه از ایران زمین برویم. جایی که مردم دریادلش، به طبخ غذاهای متنوع با ماهی و میگو شهره‌اند و در سفره‌های رنگارنگ‌شان انواع غذاهای سنتی هرمزگان به چشم می خورد. همراه با ما باشید تا در این ضیافت ادویه‌جات، با معروف ترین غذاهای هرمزگان آشنا شویم و یک کهکشان عطر و طعم را به لحظه‌ لحظه‌ های‌مان هدیه کنیم.

غذاهای محلی هرمزگان

ماهی برشته | ماهی زغالی

ماهی برشته یا ماهی زغالی از غذاهای سنتی قشم است که زنان این خطه از ایران زمین آن را بسیار لذیذ طبخ می‌کنند. برای برشته کردن ماهی‌ها، ابتدا شکم‌شان را با ترکیبی از گشنیز، شوید، پیاز و ادویه پر کرده و سپس آنها را روی ورق‌های فلزی بسیار داغ می‌چینند و روی شعله گاز یا زغال قرار می‌دهند. اگرچه در پخت این غذا از ماهی‌های مختلفی چون ساردین، گاریز، سنگسر، سرخو، زرده و هوور استفاده می‌شود اما شکم ماهی‌های کوچک‌تر مانند ساردین و گاریز را پر نمی‌کنند.

هواری

هواری یا ماهی پلو از غذاهای سنتی هرمزگان است که مصرفش در شهر بندرعباس رواج بیشتری دارد. ادویه‌های متنوع، سبزی‌های جنوبی، گشنیز، شوید، شنبلیله، ماهی و برنج از مواد تشکیل‌دهنده این پلوی مخلوط و مقوی ست. اگرچه در تهیه هواری می‌توان از انواع ماهی‌ها و حتی میگو استفاده کرد اما جالب است بدانید ماهی هوور طعم دل‌انگیزتری به این غذای دلچسب می‌بخشد.

گبولی گوشت

 یکی از غذاهای پر عطر و بوی هرمزگان گبولی گوشت است که در ترکیبات خود ادویه جات فراوانی دارد. برای تهیه این غذای لذیذ، گوشت را پخته و برنج را به همراه ادویه هایی چون هل، میخک، فلفل سیاه، ادویه پلویی و پودر لیمو عمانی در آب گوشت دم می کنند، در ادامه گوشت پخته شده را به همراه سیب زمینی سرخ شده، پیاز و نخود پخته شده تفت می دهند و به هنگام سرو، این مواد را روی برنج می ریزند. برخی از افراد این غذای خوشمزه را با مرغ می پزند و برخی دیگر نیز در ترکیبات آن از کشمش استفاده می کنند.

برنج دیشو

 پلوی شیرین یا برنج دیشو، یکی از غذاهای پرطرفدار جزیره قشم است که برای تهیه آن، برنج را به همراه شیره رقیق شده خرما دم می‌کنند. از آنجا که این پلوی شیرین را با ماهی می‌خورند، طبع گرم خرما می‌تواند طبع سرد ماهی را به اعتدال برساند.

موفلک

موفلک یکی دیگر از غذاهای خوش طعم هرمزگان است که در ترکیب آن به جای برنج از گندم یا جو برشته شده استفاده می‌شود و آن را به همراه ماهی مخصوص و بدون استخوان جنوب، ادویه و پیاز سرخ شده دم می‌کنند. در آخرین دقایق پخت، می‌توان کمی تخم گشنیز و ادویه نیز به این غذای خوشمزه اضافه کرد.

زیبون

‌برای تهیه این غذای دلچسب، سیب‌زمینی خلالی، ماهی و پیاز خردشده را به همراه گوجه‌فرنگی رنده‌شده، ادویه و زردچوبه، تفت داده و روی نان محلی (توموشی) می ریزند و آن را در کف قابلمه می‌گذارند. سپس برنج پخته‌شده را به آن اضافه می ‌کنند تا دم بکشد. این غذای خوشمزه شباهت زیادی به استانبولی پلو دارد.

کلمبا

 کلمبا یکی دیگر از غذاهای محلی جزیره قشم است که چون اغلب غذاهای رایج در این منطقه با ماهی پخته می شود. برای طبخ این غذای سنتی هرمزگان، ماهی بدون استخوان و گندم پرک را در روغن حیوانی (جونون) می پزند و در آخر سبزی های مخصوص و معطر را به این ترکیب خوشمزه اضافه می کنند.

عنکاس

انکاس (عنکاس) یا ماهی مرکب، به دلیل طعم مطبوع و دلپذیرش در میان اهالی هرمزگان محبوبیت زیادی دارد. برای پخت یک خوراک انکاس خوشمزه و لذیذ، تکه‌های کوچک ماهی را به همراه آب و خرما می‌پزند، سپس آن را همراه با پیاز تفت می‌دهند و در آخر سیب‌زمینی سرخ‌شده، فلفل سبز، رب، نمک و ادویه را به آن اضافه می‌کنند.

مهیاوه

مهیاوه یکی از غذاهای خوشمزه هرمزگان است که به آن مهیابه، ماهیاوه، مهیوه، موه یا مهوه نیز می‌گویند. نام این غذای مقوی و اشتهاآور از دو واژه ماهی و آوه (به معنی آب) برگرفته شده است و در طبخ آن از نوعی ماهی به نام موتو یا ساردین استفاده می‌شود؛ به گونه‌ای که ماهی را در محلول آب و نمک می‌خوابانند و در ظرف را می‌گذارند و آن را به مدت 20 تا 30 روز در معرض آفتاب قرار می‌دهند. پس از این مدت، ماهیِ نرم‌شده را می‌کوبند و با ترکیبی از خردل، زردچوبه، فلفل، نمک و گشنیز مخلوط می‌کنند و مجدد، در ظروف سفالین و در معرض نور آفتاب قرار می‌دهند تا به اصطلاح مهیاوه برسد. این خوشمزه هرمزگان، با طعم خوشایند نمکی- فلفلی به همراه برنج و یا نان سرو می‌شود، البته گاهی نیز آن را در وعده صبحانه جایگزین پنیر می‌کنند و یا در پخت برخی از نان‌های محلی به کار می‌گیرند. فراموش نکنید فصل تابستان با آفتاب سوزانش بهترین زمان برای تهیه یک مهیاوه مطلوب و خوشمزه است.

کاتوغ ماهی

کاتوغ نوعی خورش در جزیره قشم است که محبوب‌ترین نوع آن کاتوغ ماهی ست. برای تهیه این خورش خوشمزه، پیاز را به همراه سبزی، گوجه‌فرنگی و ادویه‌هایی خاص تفت می‌دهند، سپس ماهی‌های خرد‌شده را به این ترکیب اضافه می‌کنند. پس از کمی پختن، این غذای لذیذ آماده می‌شود. تفاوت کاتوغ ماهی هرمزگان با قلیه ماهی بوشهر و خوزستان استفاده از تمرهندی ست، چرا که اصالت کاتوغ ماهی به استفاده از لیمو خشک است و در این غذا از تمرهندی استفاده نمی‌شود.

کوفته مومغ

کوفته مومغ که علی‌رغم نامش شباهت زیادی به کوکو یا کتلت دارد، از غذاهای خوشمزه و پرطرفدار هرمزگان است، برای تهیه این کوفته، سیب‌زمینی آب‌پز و ماهی ساردین پخته‌شده با تخم‌مرغ، سبزی‌های محلی و ادویه فراوان ترکیب و در روغن سرخ می‌شود.

هزاری

هزاری یکی از لذیذترین غذاهای محلی هرمزگان است که چون دیگر غذاهای محلی این منطقه با ماهی درست می‌شود. علاوه بر ماهی، برنج، پیاز سرخ‌شده، فلفل دلمه‌ای و پودر لیمو از مواد اصلی این غذای خوشمزه هستند.

حلا (کاتوغ تخم‌مرغ)

از دیگر غذاهای محلی هرمزگان حلا یا کاتوغ تخم‌مرغ است که برای تهیه آن از پیاز، سیب‌زمینی سرخ‌کرده، مقداری آب و تمبر هندی، تخم‌مرغ، رب و کمی ادویه استفاده می‌شود.

جریش

جریش یا همان حلیم بلغور گندم از غذاهای مقوی هرمزگان است که معمولا در ماه رمضان و سفره افطار مصرف می‌شود. این حلیم غلیظ به علت داشتن بلغور گندم سرشار از ویتامین‌ها، مواد معدنی، فیبر، آنتی اکسیدان و پروتئین گیاهی ست. جالب است بدانید این غذای مغذی علاوه بر هرمزگان در کشورهای عربی و حوزه خلیج فارس هم طبخ می‌شود.

سوراغ

سوراغ از غذاهای خاص و قرمزرنگ هرمزگان است که در ترکیبات خود گلک یا همان خاک سرخ دارد. برای تهیه این غذای منحصربه‌فرد که اغلب آن را به عنوان چاشنی می‌دانند، ماهی ساردین (مومغ یا حشینه) را به همراه نمک، آب و گلک به مدت 10 روز در حلب می‌گذارند تا غلیظ شود. پس از آماده شدن سوراغ، برای مصرف آن را روی نان می‌مالند و یا به عنوان چاشنی با برنج دم می‌کنند.

دو پیازه میگو

 یکی از غذاهای بسیار ساده استان هرمزگان دو پیازه میگو ست که در میان ساکنان جزیره قشم طرفداران بسیاری دارد. این غذا با استفاده از میگو، پیاز، ادویه و رب گوجه‌فرنگی در مدت زمانی کوتاه آماده می‌شود که آن را هم با برنج و هم با نان می‌توان سرو کرد.

پودینی کوسه

از دیگر غذاهای محلی هرمزگان پودینی کوسه است که مصرف آن در جزیره قشم رواج بسیاری دارد. برای طبخ این غذا، کوسه ماهی یا سفره ماهی را تکه تکه کرده و آن را می‌جوشانند تا پوست و استخوانش جدا شود، سپس گوشت ماهی را ریش ریش کرده و با ترکیبی از سیر و پیاز سرخ‌شده، ادویه، گشنیز، شنبلیله و رب گوجه‌فرنگی مخلوط می‌کنند. پس از 10 دقیقه حرارت، این غذای خوشمزه آماده می‌شود. پودینی کوسه را می‌توان هم با نان و هم با برنج سرو کرد، البته فراموش نکنید از آنجا که گوشت کوسه ماهی حاوی مقدار زیادی جیوه است مصرف بیش از حد آن به ویژه برای زنان باردار به هیچ‌وجه توصیه نمی‌شود.

ترشی انبه

ترشی انبه، از ترشی‌های اصیل هرمزگان است که طرز تهیه بسیار آسانی دارد. برای تهیه این ترشی خوشمزه، کافی ست انبه چغاله یا انبه نارس را به همراه تمبر هندی، زردچوبه و رب گوجه‌فرنگی با سرکه ترکیب کرده و برای مدتی در ظرف نگه‌داری کنید. اگرچه این ترشی در پاکستان و هندوستان نیز رواج بسیاری دارد اما بدون شک ترشی انبه بندرعباسی برای بسیاری از ذائقه‌ها دلچسب‌تر است.

دسر و شیرینی های سنتی هرمزگان

بلالیت

 بلالیت از دسرهای مقوی هندی-عربی ست که در بندرعباس و برخی دیگر از شهرهای جنوب کشور نیز رایج است. این دسر از ماکارونی، شکر یا شیره خرما، هل، گلاب، زعفران و روغن درست می‌شود و آن را در وعده صبحانه سرو می‌کنند. 

مالوکی

 مالوکی از شیرینی‌های خوشمزه و سنتی هرمزگان است، خمیر این شیرینی از تخم‌مرغ، آرد و ماست تهیه می‌شود. بعد از آماده شدن خمیر، آن را به شکل دایره‌های کوچک در روغن داغ و فراوان سرخ می‌کنند و درون پودر قند می‌غلتانند.

کلوچه تنوری

 کلوچه سنتی هرمزگان از ترکیب آرد، شکر، روغن، گلاب و هل درست می‌شود. برای تهیه کلوچه تنوری، ابتدا آرد را درون روغن داغ ریخته و سپس کم‌کم مخلوط آب، شکر و گلاب را به آن اضافه می‌کنند، در آخر خمیر آماده را قالب زده و روی تابه می‌پزند.

کلوچه خرمایی

 یکی دیگر از شیرینی‌های خوشمزه و مقوی هرمزگان کلوچه خرمایی ست که با خرما، آرد، زیره و تخم‌مرغ درست می‌شود.

لگیمات

 لگیمات یا لقیمات نوعی شیرینی عربی ست که اصالتش به کشور کویت باز می‌گردد، البته در استان‌های جنوبی کشور به ویژه هرمزگان نیز پخت آن رواج بسیاری دارد. این شیرینی محلی، از ترکیب آرد سفید، آرد برنج، تخم‌مرغ، خمیر فوری و بکینگ پودر درست می‌شود که پس از سرخ شدن در روغن داغ، آن را آغشته به شهد، عسل و یا شیره رطب نخل می‌کنند. نام این شیرینی خوشمزه از جمع واژه لقمه می‌آید و به معنای لقمه لقمه است.

نان های سنتی هرمزگان

نان توموشی یا تمشی (توی مشتی)

توموشی یکی از نان‌های سنتی هرمزگان است که از آرد گندم مرغوب تهیه می‌شود. این نان محلی، لایه‌ای ست نازک که در تابه پخته می‌شود و روی آن را با تخم‌مرغ، پنیر، سوراغ و مهیاوه تزئین می‌کنند. نان سنتی توموشی نامش را از مقدار خمیری که در تهیه آن استفاده می‌شود و به اندازه یک مشت است، می‌گیرد؛ در واقع توموشی همان توی مشتی ست.

نان چمچمو

نان تخم‌مرغی یا نان چمچمو از نان‌های سنتی قشم است که قدمت فراوانی دارد. این نان خوش‌عطر و طعم در ترکیبات خود آرد، آب، تخم‌مرغ و شکر دارد و در روغن داغ برشته می‌شود.

نان کلوکی

یکی دیگر از نان‌های سنتی و خوش‌طعم هرمزگان نان کلوکی ست که با مخلوطی از نخود، آرد و انواع گیاهان معطر و دارویی، به همراه روغن و مهیاوه پخت می‌شود و آن را در وعده صبحانه و یا سفره افطار با چاشنی مهیاوه سرو می‌کنند.

نان رخته (ریخته)

نان ریخته از نان‌های محلی هرمزگان است که خمیر غلیظ آن را با پشت ملاقه روی تاوه صاف کرده و به آن سوراغ اضافه می‌کنند تا پخته شود.

نان دستی

دستی یکی از نان‌های سنتی هرمزگان است که خمیر آن را با دست یا چوب پهن می‌کنند و در تاوه داغ می‌گذارند، پس از پخته‌ شدن آن را بر می‌گردانند تا روی دیگرش نیز برشته شود و در آخر با کمک شاخه درخت خرما کمی سوراغ روی نان می‌پاشند و مصرف می‌کنند.

نان بالاتاوه

نان بالاتاوه، یکی دیگر از نان‌های سنتی و مرغوب هرمزگان است. برای پخت این نان محلی، آرد را خمیر کرده و می‌گذارند پف کند. روز بعد کمی از خمیر پف‌کرده را بر می‌دارند، پهن می‌کنند و کمی روغن رویش می‌مالند، سپس آن را تا کرده و مجدد پهن می‌کنند و در تاوه داغ می‌گذارند.

نان خمیر

نان سنتی خمیر از نان‌های شیرین هرمزگان است که در میان اهالی قشم مصرف بالایی دارد. برای تهیه نان سنتی خمیر، ابتدا آرد را به همراه کمی شکر خمیر کرده و می‌گذارند یک روز بماند. روز بعد خمیر را پهن می‌کنند و در تاوه داغ می‌گذارند تا پخته شود.

نان کروسی

نان کروسی از نان‌های چرب و شیرین هرمزگان است که طرز تهیه متفاوتی دارد چرا که برای پخت این نان، نیاز به تاوه‌ای مخصوص است که 6 گودال حفره مانند دارد. پس از داغ شدن تاوه در داخل حفره‌ها روغن می‌ریزند و سپس آنها را با خمیر پر می‌کنند تا با روغن پخته شود و در آخر نان‌های پخته‌شده را در کاسه‌ای از شیر و شکر می‌اندازند.

سخن آخر

برای چشیدن طعم خوشایند غذاهای محلی به سرزمین شگفتی‌ها، به هرمزگان زیبا رفتیم تا میهمان سفره‌های رنگین مردم این دیار باشیم و عطر عشق را از دیار قلب‌های‌شان استشمام کنیم. اگرچه در دنیای امروز غذاهای فرنگی و فست‌فودها جای خود را در دل‌های‌مان باز کرده اما بد نیست از این سمفونیِ دل‌نوازِ عطر و طعم، یک دنیا رنگ، یک دنیا خاطره و یک دنیا اصالت به خانه های‌مان دعوت کنیم.