سوغات و صنایع دستی سیستان و بلوچستان

صنایع دستی سیستان و بلوچستان داریم. با ما همراه باشید.

سوغات خوراکی سیستان و بلوچستان

شیرینی لیندو

برای تهیه این شیرینی خرمای هسته گرفته شده، گندم برشته و کنجد را تحت فشار می‌گذارند تا سفت شوند و به هم بچسبند. مواد باید حداقل نصف روز را تحت فشار یا اصطلاحا زیر بار باشند و پس از آن به اشکال مختلف به ویژه توپی در می‌آیند و مصرف می‌شوند.

ادویه

این ادویه را با ترکیب تخم شنبلیله، فلفل قرمز، زردچوبه، نمک، تخم گشنیز و سیاه‌دانه درست می‌کنند. ادویه‌های هندی و پاکستانی متنوعی در این استان پیدا می‌شود که ترکیبات خاص و عطر متفاوتی دارند.

میوه های خوشمزه

سیستان و بلوچستان به عنوان مهد میوه‌های گرمسیری کشور شناخته می‌شود. در اینجا میوه‌هایی را می‌بینید که در شهرهای دیگر پیدا نمی‌شوند و از میان آنها می‌توان به گواوا، چیکو، کنار، پاپایا، فالسا، سیتاپل و جمبو اشاره کرد. به جز این میوه‌های عجیب استوایی، اگر طرفدار میوه‌های انبه و موز هستید حتما در سفر به سیستان و بلوچستان آنها را تهیه کنید چرا که این دو از میوه‌های مرغوب این منطقه به شمار می‌روند. 

چای سرخ بلوچستان

چای سرخ بلوچستان در واقع همان چای ترش است که در بلوچستان کشت می‌شود. ۷۳۲ هکتار از زمین‌های کشاورزی این منطقه زیر کشت چای ترش قرار دارند و این چای از محصولات مرغوب استان به شمار می‌رود.

کلوچه خرمایی

این خوراکی خوشمزه در ماه اسفند و برای استفاده در نوروز طبخ می‌شود. مغز این کلوچه‌ها از خرماست؛ اما سیاه‌دانه و رازیانه نیز در آن به کار می‌رود.

صنایع دستی سیستان و بلوچستان

سوزن دوزی

سوزن‎دوزی هنر تزئین پارچه است و سابقه‌ای طولانی و به دارازی قدمت تاریخ این دیار دارد. این هنر با نام بلوچی‌دوزی هم شناخته می‌شود و جلوه‌ای دیدنی و خیره‌کننده دارد. هنرمندان روی پارچه‌های ساده با نخ‌های رنگی و به کمک قلاب و سوزن طرح‌هایی می‌زنند. طرح ها در سوزن‌دوزی ذهنی هستند و از رویاها الهام می‌گیرند و به همین جهت سوزن‌دوزی را بازتاب دردها، آمال و آرزوهای زنان بلوچ می‌دانند. سوزن‌دوزی را بر روی لباس، سفره عقد، روتختی، کوسن، سجاده، رومیزی، پشتی و یا حتی لباس و ... انجام می‌دهند.

خامه دوزی 

خامه دوزی همان سوزن‌دوزی است که در آن از نخ ابریشم استفاده می‌شود. از این هنر برای تزئین لباس، جانماز، انواع دستمال و سفره‌ها استفاده می‌کنند.

سفالگری | هنر جهانی سیستان و بلوچستان

سفالگری از هنرهای بسیاری قدیمی در سیستان و بلوچستان است و سفال‌های کشف شده در شهر سوخته به خوبی قدمت این هنر را نشان می‌دهند. روستای کلپورگان از توابع شهرستان سراوان مهم‌ترین مرکز تولید سفال به شمار می‌رود و با عنوان موزه زنده سفال کلپورگان از سال 1396 ثبت جهانی شده است. این روستا تنها موزه زنده سفال در جهان است و این هنر بیش از 3000 سال در آن قدمت دارد.

پریواردوزی

پریواردوزی یا پلیواردوزی، نوعی سوزن‌دوزی یا گلدوزی روی پارچه است. جلوه این هنر بیشتر در قسمت حاشیه روسری و اشارپ زنان بلوچی دیده می‌شود؛ اما در بخش‌هایی از استان این هنر را برای تزئین قسمت‌های پیش سینه، سرشلوار و دورآستین، کلاه، عرقچین، سرمه‌دان، بازوبند، جلد دعا و ... هم به کار می‌برند.

بیشتر اهالی بومی سیستان و بلوچستان و روستاهای شهرستان سراوان و ایرانشهر به این هنر مشغول هستند و از آن کسب درآمد می‌کنند.

سیاه دوزی

سیاه‌دوزی نوعی سوزن‌دوزی با استفاده از نخ سیاه رنگ ابریشمی است که برای تزیین سرآستین و پیش سینه لباس‌ها به کار می‌رود. در این هنر با دوخت دندان‌موشی ِ بهم چسبیده نقش‌هایی مثلثی شکل روی لباس می‌زنند و گاهی بین دوخت دندان‌موشی از دوخت زنجیره هم استفاده می‌کنند.

سکه دوزی و آینه دوزی

آینه‌دوزی و سکه‌دوزی به هنر دوختن آینه و سکه در سایزهای مختلف در کنار پولک در لباس‌های محلی، جلیقه، روتختی و ... گفته می‌شود. این هنر دومین هنر محبوب سیستان و بلوچستان بعد از سوزن‌دوزی است و گاهی در کنار ابریشم‌دوزی، قیطان‌دوزی و بخیه‌های تزئینی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این هنر در مراسم عروسی کاربرد زیادی دارد و در رختخواب و جهیزیه عروس یا حتی گردنبند شتر برای تزئین در عروسی به کار می‌رود. به جز سکه و آینه از منجوق و مروارید، پولک، خرمهره، دکمه صدفی، نوار یراق و پارچه وسایل مورد نیاز برای این هنر هستند.

جواهرات

به استناد متن‌های تاریخی هنر ترصیع و تزئین با جواهرات در سیستان، نیشابور و هرات از سده‌های نخستین در جهان اسلام بسیار مشهور بوده و جالب است بدانید که جواهرات سیستان جزو هدایایی بودند که به مراکز حکومتی فرستاده می‌شده‌اند.

دودنی بافی

دودنی‌بافی یکی از هنرهای تاریخی و دانش ساختن تورهای تزئینی با گیاه علفی است؛ گیاهی با برگ‌های ساده منقسم و گل‌های زرد متمایل به سفید که در اکثر نقاط استان رویش دارد. از این هنر در گذشته در تزئین خانه و گاهی هم به عنوان دفع چشم‌زخم از مال و جان استفاده می‌کردند.

خولک بافی

برای خولک‌بافی از ساقه‌های نی استفاده می‌شود و سایه‌بان، پرده و توتن (نوعی قایق حصیری) را با استفاده از این هنر تهیه می‌کنند. روستاهای حاشیه کوه خواجه و شهرستان زابل از مهم‌‌ترین مراکز تولید محصولات خولک‌بافی هستند.

تگرد بافی

در منطقه بلوچستان، حصیری به نام تگر وجود دارد که از داز (برگ درختان خرمای وحشی) تهیه می‌شود. سواس (صندل)، کچو (خورجین)، روپگ (جارو)، پروند (کمربند جهت بالا رفتن از درخت نخل)، سمان (زیرانداز)، سفت (جانماز)، کپات(سبد کوچک) از محصولات این هنر هستند.

سیس بافی

سیس رشته‌هایی از الیاف است که در اطراف تنه درخت خرما می‌روید و به آن گیس درخت خرما گفته می‌شود. در سیس‌بافی از این الیاف برای تهیه برخی از ملزومات زندگی استفاده می‌شود که از میان آنها می‌توان موارد زیر را نام برد:

• تک: نوعی زیرانداز حصیری
• نولک: نوعی سبد دسته‌دار برای حمل علوفه و ماهی
• سوند:نوعی حصیر برای ایجاد حصار و محدود کردن فضا
• کتل : نوعی زنبیل
• قفس برای نگهداری مرغ
• انواع طناب
• کلاهک آباژور

قالیبافی

قالیبافی تاریخی بس طولانی در سیستان و بلوچستان دارد تا جایی که فرش سیستانی از شهرت خاصی برخوردار است.

گلیم بافی

گلیم‌بافى در استان سیستان و بلوچستان و به ویژه بین عشایر، طوایف بلوچ و بلوچ‌های ساکن سیستان رواج دارد و با استفاده از پشم انجام می‌شود. نوع گلیمی که در سیستان تولید می‌شود با نوع بلوچی آن، در نحوه برپایی دستگاه گلیم تفاوت دارد.

پلاس بافی

پلاس نوعی زیرانداز است که مثل گلیم و قالی که از پشم بافته می‌شود و از گذشته‌های دور از آن به عنوان زیرانداز جهت حفاظت از رطوبت، سرما و گرمای زمین و فرش کردن کف چادر عشایر مورد استفاده بوده است. زمینه پلاس را معمولا خطوط افقی و رنگارنگ تشکیل می‌دهند و امروزه آن را بیشتر به عنوان سجاده نماز و سفره پیش پای عروس استفاده می‌کنند.

نمدمالى

نمد، نوعی زیرانداز سنتی است که در نتیجه به هم فشردن پشم ساخته می‌شود. در استان سیستان و بلوچستان شستن، رنگرزى و تهیه پشم وظیفه مردان است ولى ساخت نمد را بانوان انجام می‌دهند.

لنج سازی | میراث معنوی یونسکو

لنج کشتی کوچک یا قایقی بزرگ گفته می‌شود که بیشتر در خلیج فارس، دریای عمان و اقیانوس هند به چشم می‌خورد. در لغت، لنج یعنی حرکت کردن با کبر و ناز که به خوبی حرکت آهسته این کشتی کوچک را وصف می‌کند. این هنر که بیشتر جنبه صنعتی دارد، بیشتر در بندر کنارک و چابهار رواج دارد.

البته قصد ما از آوردن نام لنج در اینجا معرفی آن به عنوان یک سوغاتی نیست. دلیل اشاره ما به لنج‌سازی در این مطلب، این است که دانش لنج‌سازی ایرانیان به عنوان یک میراث معنوی در یونسکو ثبت شده و میراثی جهانی به شمار می‌رود. 

سایر صنایع دستی سیستان و بلوچستان

چادر بافى: بافت چادرهای عشایر از موی بز بر روی دار قالی 

 سفره بافى یا جهیزی: دست بافته ای از پشم شتر با نقش ترنجی در وسط آن

خراطی: هنر ساخت اشیا از چوب با کمک دستگاهی مخصوص

سخن آخر

 نظرتان در مورد سوغات و صنایع دستی سیستان و بلوچستان چیست؟

آیا تا به حال سفری به این استان داشتید؟ آیا تا به حال از صنایع دستی این خطه به عنوان سوغات خریداری کرده‌اید؟

دیدگاه‌های و تجربه‌ها خود را با ما به اشتراک بگذارید.